Dit is waarom het vrouwenbrein anders werkt dan dat van een man

Er is heel wat heen- en weer gediscussieerd in de afgelopen vijftig jaar. Verschillen vrouwenhersenen nou echt van mannenhersenen? Of zijn de overeenkomsten groter dan de verschillen? En als die mannen- en vrouwenhersenen anders zijn, wat maakt dat dan eigenlijk uit? Moeten we mannen en vrouwen daarom verschillend behandelen? Een spannend onderwerp. Want niemand wil natuurlijk te horen krijgen: dat kun jij niet, want jij bent een vrouw. Maar af en toe tegen een man zeggen “Wil jij even kaartlezen want daar zijn vrouwen niet zo goed in” of “Ja, mannen kunnen nou eenmaal niet multitasken” is ook wel lekker, toch?

Psychiater en hersenwetenschapper Iris Sommer kan er wel om lachen, maar ze is toch vooral uit op de waarheid. Haar doel is om met behulp van wetenschappelijk onderzoek te kijken hoe het echt zit, onafhankelijk van wie wat goed uitkomt. “Het is duidelijk,” zegt ze, “ik heb zo’n tweeduizend wetenschappelijke studies gelezen die gaan over het brein en sekseverschillen. We kunnen echt met zekerheid zeggen dat mannen- en vrouwenhersenen anders zijn en anders werken. Het gemiddelde mannenbrein is aanzienlijk groter dan het gemiddelde vrouwenbrein. Niet omdat mannen nu eenmaal gemiddeld groter zijn en hun hersenen dus ook. Nee, zelfs als je mannen en vrouwen vergelijkt die even lang en groot zijn, dan is het brein van die vrouwen gemiddeld honderd gram lichter.”

Mysterie

De vervolgvraag is meteen: does size matter? Oftewel: maakt dat verschil in grootte uit? Volgens Iris Sommer meestal wel, zo schrijft ze in haar nieuwste boek Het vrouwenbrein. Ze legt uit dat afmeting en gewicht van de hersenen doorgaans een grote rol spelen waar het intelligentie betreft. Dat zie je onder andere bij het ouder worden. Vanaf ons 25e levensjaar nemen de omvang en het gewicht van ons brein met gemiddeld twee gram per jaar af en dat veroorzaakt wel degelijk achteruitgang van onze verstandelijke vermogens. Iris Sommer: “Elke gram hersenweefsel die we moeten missen, maakt ons wat trager in denken en doen.” Ook bij schizofrenie en depressie gaat een klein deel van de hersencellen verloren en ook dat gaat gepaard met achteruitgang van het denkvermogen. Je zou dus kunnen denken dat vrouwen – met die kleinere hersenen – minder slim zijn, maar dat is dan weer niet het geval. “Keer op keer blijkt uit onderzoek dat vrouwen net zo intelligent zijn als mannen. Dat vond ik zo’n mysterie. Dat moest ik oplossen!”

Hoger toerental

Uit al die wetenschappelijke studies komt volgens Iris Sommer naar voren dat het vrouwenbrein weliswaar kleiner is, maar net zo goed werkt als het grotere mannenbrein. “Vrouwen hebben minder hersencellen maar het lijkt erop dat ze per cel meer verbindingen maken met andere hersencellen. Ze hebben een rijker netwerk. Bovendien werkt het vrouwenbrein harder. De stofwisseling, de verbranding van energie, gaat bij vrouwenhersens vijftien procent sneller dan bij mannen. En een snellere stofwisseling in de hersenen betekent meer hersenactiviteit. Door dat rijkere netwerk en de snellere stofwisseling kan het kleinere, lichtere brein van vrouwen vergelijkbare prestaties leveren.” Ze gebruikt daarbij een mooie vergelijking die ze leende van collega-hersenwetenschapper Dick Swaab. “Het mannenbrein is vergelijkbaar met een Amerikaanse auto, die doorgaans wat groter en logger zijn. Ze rijden gestaag over de snelweg met een toerental van dertig. Het vrouwenbrein lijkt meer op een Europese auto, kleiner maar met een hoger toerental. Zo’n Volkswagen Golf die je dan tóch inhaalt.” Overigens wil ze hiermee niet beweren dat vrouwenhersenen beter zijn dan mannenhersenen, benadrukt Iris Sommer. “Ook niet efficiënter. Maar in ieder geval wel net zo goed en daar ben ik al blij mee.”

Schietspelletjes

Vrouwen zijn over het algemeen dus net zo intelligent als mannen, maar er zijn zeker verschillen. Mannen hebben gemiddeld een beter ruimtelijk voorstellingsvermogen. In intelligentietestjes en bijvoorbeeld ook bij de Cito-toets wordt deze functie vaak getest met behulp van driedimensionale figuurtjes, opgebouwd uit blokken. Je ziet ze dan van verschillende hoeken en moet zeggen welke hetzelfde zijn. Meisjes/vrouwen kunnen dit aanzienlijk minder goed. Mannen hebben ook een sneller reactievermogen. Hierbij hebben ze voordeel van die zeventien procent extra hersencellen. Iris Sommer: “Wanneer we in de auto zitten en voor ons de remlichten van een andere auto zien oplichten, trappen we net iets langzamer op de rem dan mannen.” Volgens Sommer betekent dit niet dat vrouwen vaker auto-ongelukken veroorzaken, integendeel: ze rijden zelfs veiliger. “In het dagelijks leven vallen deze verschillen weg of compenseren we ze door bijvoorbeeld meer afstand te houden en socialer rijgedrag.”

Overigens is ruimtelijk voorstellingsvermogen goed te trainen, zo schrijft Iris in haar boek. Bijvoorbeeld met behulp van schietspelletjes. “Een Canadese studie liet twintig vrouwen tien uur lang een schietspel op de computer spelen. Ervoor en erna werd hun ruimtelijk voorstellingsvermogen vergeleken met dat van mannen. Vóór de tien uur training was er het klassieke verschil, maar erna scoorden vrouwen net zo goed als mannen.”

Beetje rapper van tong

Vrouwenhersenen werken aan de andere kant op een aantal gebieden ook juist beter dan die van mannen. Meestal wordt aangenomen dat vrouwen taliger zijn dan mannen. En inderdaad, ze hebben doorgaans een iets betere woordenschat, kunnen iets beter een essay schrijven en begrijpend lezen. Maar deze verschillen zijn miniem. “Het grootste voordeel halen vrouwen op het gebied van vloeiend en snel spreken. De snelheid waarmee ze de juiste woorden vinden en produceren ligt gemiddeld hoger dan bij mannen. Vrouwen hebben dus een iets rappere babbel. Of we ook echt meer woorden gebruiken, hangt sterk af van de situatie. In veel sociale situaties met mannelijke en vrouwelijke sprekers houden vrouwen juist vaker hun mond”, aldus Iris.

Een ander bescheiden voordeel hebben vrouwen waar het de herkenning van emoties van anderen betreft en dan vooral de negatieve. Vrouwen zijn beter in het herkennen van afschuw en angst, maar mannen kunnen weer iets makkelijker blijdschap en geluk herkennen. Helaas hebben vrouwen dan wel weer meer kans op een angststoornis of depressie.

Beren op de weg

Wat veroorzaakt nou eigenlijk die verschillen tussen mannen- en vrouwenhersenen? Volgens Iris Sommer spelen daarbij hormonen de hoofdrol en dan vooral het mannelijk geslachtshormoon testosteron. “Kijk eens naar wat er gebeurt met jongens in de puberteit, dan heb je een beetje een beeld van wat testosteron doet. Ze krijgen niet alleen meer beharing en bredere spieren, het doet ook van alles met hun brein. De zenuwcellen die de productie van dopamine en noradrenaline stimuleren worden actiever. Die stofjes maken dat je impulsiever wordt, meer zelfvertrouwen krijgt en makkelijker risico’s neemt. Dat geldt natuurlijk niet voor alle jongens maar gemiddeld is dit wat testosteron met je doet. Dat zien we ook bij transgenders die testosteron krijgen om man te worden. Het vrouwelijke geslachtshormoon, oestrogeen, remt juist de werking van diezelfde zenuwcellen. Meisjes worden in de puberteit terughoudender, gaan meer beren op de weg zien en hebben minder zelfvertrouwen.”

De invloed van testosteron is groot en die begint al in de baarmoeder. Zodra het embryo teelballen ontwikkelt, gaan deze testosteron produceren, tweeënhalf keer zoveel als bij meisjes. Dan ontstaat, onder invloed van dit hormoon, ook al een wat groter brein. Bij meisjes blijft het brein kleiner. Overigens rijpen hun hersenen, dankzij de vroegere productie van oestrogeen, wel sneller dan die van jongens. Vanaf hun tiende liggen meisjes zo’n twee jaar voor op jongens. Gemiddeld zijn meisjes op de middelbare school daardoor beter georganiseerd, hebben ze hun impulsen beter onder controle en kunnen ze beter plannen. Dat zie je terug in de schoolresultaten; meisjes maken vaker hun opleiding af.

Dat kun je!

Psychiater en hersenwetenschapper Iris Sommer is weleens jaloers op jongens, mannen. Niet vanwege dat grotere brein, maar wel vanwege de zelfverzekerdheid en de bravoure die ze doorgaans hebben. Iris: “Het lijkt me heerlijk om een soort van vanzelfsprekend zelfvertrouwen te hebben. Mannen twijfelen bijvoorbeeld gemiddeld minder vaak aan hun intelligentie dan vrouwen. In ruim dertig studies in verschillende landen is aan mannen en vrouwen gevraagd hoe goed ze waren in rekenen, taal en logisch denken. In alle landen dachten mannen vaker dat ze slim waren dan vrouwen. Dat geldt zowel voor jonge kinderen als voor volwassenen en ouderen. Terwijl dat niet zo blijkt te zijn. Ongelooflijk toch?!”

Als vrouw testosteron gaan slikken om zelfverzekerder te worden, raadt ze niet aan. “Ik ken de bijwerkingen, die zie je ook bij transgenders. Zoals de toename van lichaamsbeharing en het krijgen van een korter lontje.” Iris ziet meer heil in vaders die hun dochters helpen om meer bravoure en zelfvertrouwen te ontwikkelen. “Vaders hebben dit van nature en dat kunnen ze overbrengen op hun kinderen. Laat ze maar geregeld tegen hun dochters zeggen ‘Natuurlijk kun je dat. Natuurlijk ben je slim.’ Meisjes hebben ook een bepaalde manier van omgaan met problemen, erover praten, blijven herkauwen. Mannen gaan vaker sporten. Stimuleer je kind in die manier van stress aanpakken. Het werkt uitstekend en doet veel goeds voor je brein.”

Hoe dan ook vindt Iris dat we rekening moeten houden met de verschillen tussen mannen- en vrouwenbreinen. “Besef dat er sekseverschillen zijn en anticipeer daarop. Laat meisjes ook met Lego, auto’s en vliegtuigen spelen. Dat stimuleert hun ruimtelijk voorstellingsvermogen. Maar ook jongens kunnen we helpen, bijvoorbeeld door veranderingen aan te brengen in ons onderwijssysteem. Gemiddeld komt het brein van een jongen later op stoom, maar ze moeten bijvoorbeeld in het vmbo al op hun veertiende examen doen. De kans dat ze het niet halen en afzwaaien is dus groter. Laten we daar als maatschappij eens goed naar kijken.”

Piekerig en zorgelijk

Uit talloze onderzoeken komt naar voren dat vrouwen aanzienlijk hoger scoren op de persoonlijkheidskenmerken neuroticisme en vriendelijkheid. Neuroticisme is de neiging om beren op de weg te zien. Mensen die daar hoog op scoren, piekeren vaak, zijn zorgelijk en geneigd de nadelen van iets sterker te benadrukken dan de voordelen. Dat kan zich uiten in het vermijden van risico’s.

Mannen zijn gemiddeld zo’n zestien procent minder neurotisch. Dit verschil tussen mannen en vrouwen wordt pas goed zichtbaar vanaf hun veertiende. Naar alle waarschijnlijkheid is er dus een verband met hormonen. Jongens, mannen, die doorgaans meer van het geslachtshormoon testosteron produceren dan vrouwen, zijn hierdoor geneigd vaker een risico’s te nemen en iets eerder agressie te vertonen. Dit allemaal in dienst van de voortplanting.

Bron: Het vrouwenbrein, Iris Sommer

Waarom vrouwen beter bestand zijn tegen covid-19

Ons afweersysteem (immuunsysteem) heeft ook een component in de hersenen. De cellen van het immuunsysteem ruimen daar van alles op. Helaas gaat het immuunsysteem van vrouwen daarbij soms iets te enthousiast te werk omdat het actiever is dan bij mannen. Dan kan er schade ontstaan en dat speelt een rol bij de ontwikkeling van hersenaandoeningen als MS en alzheimer. Vrouwen hebben daardoor meer kans op deze aandoeningen dan mannen. Het goede nieuws: bij covid-19 is zo’n actief immuunsysteem voordelig. ‘Slechts’ veertig procent van de mensen die hieraan overlijdt is vrouw, terwijl de besmettingen gelijk verdeeld zijn tussen de seksen.

Tekst: Catelijne Elzes. Beeld: Getty Images