Hoe werkt de eindfase van een pandemie?

Hoop gloort bij velen aan de horizon nu we weten dat de omikronvariant van het coronavirus minder ziekmakend is dan voorgaande varianten. Er komen steeds meer versoepelingen in zicht en het aantal ernstig zieken daalt gemiddeld gezien. Reden voor WHO-directeur Hans Kluge, directeur van de Europese tak van de World Health Organization, om te zeggen dat het einde van de pandemie eraan zit te komen.

Zo’n grote uitspraak levert diverse vragen op. Wij leggen hieronder uit wat ons te wachten staat.

1. Wat wordt er bedoeld met het einde van de pandemie?

Het is goed om te weten dat het einde van de pandemie niet hetzelfde is als zeggen dat corona verdwijnt. De term pandemie zegt in feite iets over in welk stadium een virus zich bevindt. Verschillende stadia waarin een virus zich kan bevinden zijn bijvoorbeeld epidemie, endemie en pandemie. Volgens WHO-directeur Hans gaat het stadium pandemie aflopen en komen we straks terecht in een endemie.

2. Wat is een endemie precies?

Een endemie houdt in dat een virus niet meer weggaat, maar dat het de maatschappij ook niet ontwricht. De griep is hier een voorbeeld van. Meestal is de griep beheersbaar, maar in de herfst en winter kan er wel een grote uitbraak zijn. Toch heeft dat geen invloed op de maatschappij in de vorm van bijvoorbeeld maatregelen.

3. Wanneer wordt een pandemie een endemie?

Dat kan verschillen per pandemie. WHO-directeur Hans verwacht dat dat met corona op korte termijn al mogelijk is. Eén van de kenmerken van een endemie is dat het virus er nog wel is, maar het de samenleving niet meer ontwricht. Nu de omikronvariant razendsnel om zich heen grijpt, is de kans groot dat het merendeel van de Nederlanders en Europeanen binnenkort besmet is geweest, verwacht Kluge. Dat zorgt voor een verhoogd afweersysteem voor een mogelijke volgende variant, waardoor zo’n nieuwe variant niet meer sterk genoeg is om de maatschappij te ontwrichten.

“Voordat het zover is moeten we eerst nog door de zogenaamde ‘post-piekperiode’”, legt epidemioloog Alma Tostmann uit bij RTL Nieuws. Dat is als er een daling te zien is van het aantal mensen dat ziek wordt, maar er ook snel weer een nieuwe golf kan komen. De pandemie is dan officieel nog gaande.

Een stap verder is als het virus nog wel rondgaat, maar er geen hoge pieken meer zijn. De pandemie is dan voorbij, en de ‘post-pandemische periode’ is aangebroken. Als die een tijd stabiel aanhoudt, met relatief lage golven, spreken we op den duur van een endemie. Vanaf dat moment zou er hetzelfde gekeken kunnen worden naar corona als naar de griep.

4. Wat zijn de bezwaren tegen het endemisch verklaren van corona?

Hoewel de WHO-directeur optimistisch is, zijn er ook experts die waarschuwen dat corona ons meer dan eens verrast heeft in zijn verloop. Eén van die experts is epidemioloog Alma Tostmann. Zij vertelt aan RTL Nieuws dat er nog een ‘maar’ is: “Endemisch betekent niet dat het helemaal niet voorkomt. Ik wil dat mensen snappen dat als iets endemisch is, dat het jaarlijks kan terugkeren.”

“Daarbij is endemisch is ook niet hetzelfde als onschuldig”, vervolgt ze. “Bijvoorbeeld malaria is in veel landen endemisch, maar in sommige landen op een heel hoog niveau. Daardoor overlijden er nog steeds honderdduizenden mensen.”

5. Moeten we de vlaggen dan nog even binnen houden?

Gelukkig zijn experts het erover het algemeen over eens dat corona inderdaad endemisch wordt en daarmee een veel minder grote impact heeft op ons dagelijkse leven. Internist Marcel Levi voorspelde eerder al aan ons dat hij denkt dat er over 2 of 3 weken genoeg informatie is om zulke beslissingen te nemen, zeker als andere landen als Spanje ons voorgaan. Maar hoe snel dat daadwerkelijk gebeurt, is nog even afwachten.

Bron: RTL Nieuws, Marcel Levi.