Steeds meer vrouwen raken gokverslaafd: “Het begon met een potje online kaarten”

De vrouw tegenover me in de spreekkamer barst in tranen uit. Haar nichtje van negentien is tweedejaars student aan de universiteit en blijkt gokverslaafd. Nadat ik de doos tissues naar haar toe heb geschoven, vraag ik waarom het haar zo raakt. “Ik ben zelf ook gokverslaafd”, zegt ze. Het komt steeds vaker voor: tijdens een voetbalwedstrijd op woensdagavond in het café lichten beeldschermpjes van telefoons op omdat bezoekers hun bet inzetten. Annemarie (57), de vrouw in mijn spreekkamer, is geen uitzondering en haar nichtje al helemaal niet.

Bij Maaike (24) begon het met een vriend die haar wees op een website. Daar had hij tweeduizend euro gewonnen, vertelde hij trots. Aangestoken door zijn verhalen, besloot ze het ook eens te proberen. “De eerste keer won ik meteen 950 euro”, vertelt ze. “Gewoon door de uitslag van een wedstrijd te voorspellen en wie zou scoren.” Daarna besloot ze nog eens mee te doen en zo kwam ze al gauw ook op andere sites terecht. “Vooral de online fruitautomaten fascineerden me. Telkens als ik een minuutje over had, werd ik naar mijn telefoon getrokken. In de eerste periode won ik veel geld. Soms wel twaalfhonderd euro op een avond. Natuurlijk verloor ik ook weleens, maar dat maakte ik dan snel goed met een nieuw spelletje. Ik raakte er zo aan verslaafd dat ik niet in de gaten had dat ik steeds meer begon te verliezen. Het was alsof mijn hersenen werden uitgeschakeld.”

Onzichtbare verslaving

Het is soms moeilijk te begrijpen hoe gokken kan leiden tot een verslaving. De hersenen worden immers niet beïnvloed door iets wat je inneemt, zoals alcohol of drugs. Toch is gokverslaving sinds 2013 officieel opgenomen in de DSM, het diagnostisch handboek voor psychologen en psychiaters. Nog wat zorgwekkende cijfers: uit onderzoeken onder gokverslaafden blijkt dat 21% zelfmoordgedachten heeft en dat 13% een suïcidepoging onderneemt. In vergelijking met andere stoornissen is dat hoog.

Leroy Snippe, psycholoog en wetenschapper aan de Universiteit van Amsterdam, doet sinds twee jaar onderzoek naar gokverslaving. “Net als bij andere verslavingen wordt ook bij gokken het beloningscentrum in de hersenen geactiveerd, legt hij uit. “Tussen het moment van inzetten en de uitslag of je hebt gewonnen of verloren, komt dopamine vrij, een stofje dat een intens geluksgevoel geeft. Je wordt dus altijd beloond, ook bij verlies. Die beloning is nog veel sterker als je wint. Aanbieders maken hier handig gebruik van door spelletjes extra verslavend te maken. Om de high van het winnen te versterken, gaan er bij gokkasten toeters en bellen af. Je koppelt die geluiden en signalen aan ‘winnen’. Bij verlies laat de machine soms ook toeters en bellen horen. Omdat die geluiden en lichten eerder werden gekoppeld aan winst ervaar je zo toch een soort beloning”, aldus Leroy Snippe.

Ontsnapping

De aanleiding voor een verslaving is voor iedereen anders. Bij de een begint het als een onschuldig spelletje, bij de ander kan er sprake zijn van een dieperliggende oorzaak. Zoals eenzaamheid of het willen verdoven van heftige gevoelens. Dan kan een verslaving heel aanlokkelijk zijn. Leroy Snippe: “Bij mannen lijkt bij gokken de kick en het competitieve een belangrijke rol te spelen, bij vrouwen lijkt het meer om ontsnapping te gaan: even de zorgen van alledag achter je laten.”

Die combinatie van het brein dat als het ware wordt ‘gekaapt’ en de vlucht uit de werkelijkheid zorgt ervoor dat het gokken uit de hand kan lopen. Daarnaast maakt de onzichtbaarheid van gokverslaving het probleem extra gevaarlijk. Je kunt gokken met je mobiele telefoon of achter je computer, niemand die het ziet. Je hebt de volgende dag geen kater, niemand heeft er last van. Daarbij ziet niemand in de omgeving dat je een schuld hebt, je spaarrekening plundert en een lening afsluit. En dan is er altijd dat stemmetje in het achterhoofd dat zegt: ik verdien het zo weer terug. Nog één potje, dan heb ik de schuld zo weer afgelost. Met een beetje mazzel win ik nog wat extra. Tot je je op een dag realiseert: dit komt niet meer goed. Dat moment kan gepaard gaan met blinde paniek. Samen met het schuldgevoel en de enorme schaamte over de verslaving kan het gebeuren dat gokverslaafden geen uitweg meer zien. Annemarie herkent dit: “Het besef dat ik er niet meer uit kon komen, het moeten vertellen dat ik al dat geld erdoorheen had gejaagd… Ik werd er zo somber van. Daardoor ging ik eerst nog meer gokken. Uiteindelijk heeft de gedachte aan mijn kinderen me op de been gehouden.”

Is legaal gokken beter?

In februari nam de Eerste Kamer een wetsvoorstel aan (Kansspelen op afstand) die het online gokken legaliseert. Dat is aan de ene kant goed nieuws omdat kansspel-aanbieders alleen onder strikte voorwaarden een vergunning krijgen en zich ook verplicht moeten inspannen om verslaving tegen te gaan. Ze moeten zich bijvoorbeeld aansluiten bij een centraal register, waar wordt bijgehouden welke spelers in korte tijd veel geld hebben uitgegeven. Deze spelers kunnen dan tijdelijk niet meer gokken. Of het helpt is de vraag. Verslaafden weten de weg in het illegale circuit wel te vinden. Ook bestaat het gevaar dat door legalisatie de boodschap wordt gegeven dat het ‘veilig’ is. Het online gokken krijgt door deze nieuwe wet meer aandacht, er mag bijvoorbeeld reclame worden gemaakt. Meer mensen komen er zo mee in aanraking en dus neemt de kans op problematisch gokken toe. In België is het aantal gokverslaafden sinds de liberalisering van de gokmarkt in 2010 bijvoorbeeld gestegen.

Vooral jongeren zijn slecht bestand tegen verslaving. Hun brein is nog in ontwikkeling en het deel waar de impulsregulatie zit, de prefrontale cortex, is pas als laatste af, zo rond het 35e jaar. Pubers en adolescenten zijn daarom veel sneller verslaafd, simpelweg omdat de rem er nog niet op zit.

Leeg nest

Niet alleen jongeren zijn kwetsbaar. Tot 55 jaar blijken meer mannen dan vrouwen gokverslaafd, daarna valt het verschil weg, aldus onderzoeker Leroy Snippe. “Daar zijn allerlei theorieën over, variërend van kinderen die uit huis gaan en een leegte die moet worden opgevuld tot depressie en de overgang.”

Annemarie valt met haar 57 jaar precies in die categorie. “Het eerste jaar van haar studie woonde mijn dochter nog thuis, daarna was ook zij de deur uit en was het nest leeg. Ik werk drie dagen per week, de andere dagen had ik het erg moeilijk. Het begon op mijn werk met een onschuldig potje online kaarten en daarna online fruitautomaten. Als iemand me vijf jaar geleden had verteld dat ik aan zoiets verslaafd zou kunnen raken, had ik diegene voor gek verklaard. In driekwart jaar heb ik de hele erfenis van mijn moeder erdoorheen gejaagd, in totaal 37 duizend euro. Ik schaamde me zo erg dat ik er met niemand over durfde te praten. Tot mijn man vroeg waarom ik het boeken van de gezinsreis naar Sri Lanka steeds uitstelde. Eerst verzon ik smoesjes, druk met werk, maar toen ik ook de elektrische fiets die ik graag wilde niet kocht, begon er iets te dagen. Hij dacht nog naïef dat ik misschien te veel geld aan kleding had uitgegeven. Door de vragen die hij maar bleef stellen, raakte ik in paniek. Ik wilde nog één poging wagen om het geld terug te winnen. Dan zou alles weer goed komen. Die maandag en dinsdag vergeet ik nooit meer. In twee dagen tijd verloor ik 2300 euro. Toen heb ik mijn man op zijn werk gebeld en gevraagd of hij naar huis wilde komen en heb ik alles verteld. Ik heb me aangemeld bij een site waar je anoniem hulp krijgt. Dat heeft me door die eerste moeilijke periode heen geholpen. Ook ben ik naar een praatgroep gegaan, ik was verbaasd over wie ik daar tegenkwam, van artsen tot loodgieters. Uiteindelijk ben ik ook individueel in therapie gegaan. Ik wist dat ik met mezelf aan de slag moest. Ik wil nooit meer verstrikt raken in het web van welke verslaving dan ook.”

Tekst: Francisca Kramer. Beeld: iStock