Hedy d’Ancona: “Internationale Vrouwendag is helaas nog altijd broodnodig”

Meer dan 100 jaar geleden, op 8 maart 1908, was het de eerste keer dat vrouwen in New York massaal in staking gingen vanwege de mensonterende toestanden in de textielfabrieken. Daar werden ze uitgebuit voor te lage lonen en veel te lange werkdagen. De straten stroomden vol met een enorme demonstratie, onder de poëtische leus ‘brood en rozen.’

Solidair met je ‘zusters’ op Internationale Vrouwendag

Vanaf die dag flakkerde in maart het protest van vrouwen ergens ter wereld wel weer eens op, maar het zou nog zestig jaar duren voordat de Verenigde Naties in 1978 de 8ste maart tot Internationale Vrouwendag uitriepen. Mondiaal zou er op die dag aandacht gevraagd worden voor de achterstand en onderdrukking van vrouwen. De achterliggende gedachte was dat vrouwen in landen waar emancipatie een kans kreeg, zich solidair zouden betonen met hun ‘zusters’ elders op de wereld, die zich nog steeds in ellendige situaties bevonden.

Ik zou het passend vinden als wij nu - juist op deze dag - duidelijk zouden maken dat de beschaafde wereld het niet langer zou moeten pikken dat vrouwen in Afghanistan, sinds de machtsovername van de Taliban, worden opgesloten en mishandeld. Vanaf hun twaalfde jaar mogen ze niet meer naar school, de deuren van de universiteiten gaan voor hen niet meer open, ze kunnen hun toekomstdromen vergeten. Kortom, het openbare leven is voor vrouwen tot verboden terrein verklaard.

Overgeleverd aan de willekeur van mannen

We zouden ook onze steun moeten betuigen aan de vrouwen in Iran, die al maandenlang zo moedig de straat op te gaan om te protesteren tegen alle belemmeringen van hun vrijheid en daarbij hun leven riskeren. Helaas valt er te kiezen uit een ellenlange lijst van landen waar vrouwen tweederangs burgers zijn, rechteloos, overgeleverd aan de willekeur van mannen die hun bevoorrechte positie bevestigd zien in hun traditie en religie.

De internationale solidariteit die de Verenigde Naties in destijds gedachten had, bleef uit. Dat is onbegrijpelijk, omdat we inmiddels over digitale mogelijkheden beschikken die vijftig jaar geleden nauwelijks denkbaar waren. De 8e maart is nationaal gebleven en dat betekent een invulling die van land tot land kan verschillen. In Italië geven vrouwen er een feestelijk tintje aan. Ze feliciteren elkaar, laten thuis de boel de boel, koken niet, trekken mooie kleren aan en gaan met elkaar buitenshuis eten.

Vrouwendag is nog steeds geen feest- of herdenkingsdag

In ons eigen land was de vrouwenzaak op de achtergrond geraakt nadat in 1919, na jarenlange strijd, het kiesrecht voor vrouwen was binnengehaald. We gingen er kennelijk vanuit dat we de gelijkberechtiging via de politiek zouden bemachtigen. Pas aan het einde van de jaren zestig kregen we in de gaten dat dat niet vanzelf gaat, zolang ook de politieke macht in de handen van mannen blijft. Met Dolle Mina en ManVrouwMaatschappij herleefde het feminisme en daarmee de 8e maart.

In de meer dan vijftig jaar dat ik die dag bewust meemaakte, werd het geen vrije-, noch een feest- of herdenkingsdag; Valentijnsdag was in dat opzicht een stuk succesvoller! In mijn agenda is de achtste maart altijd geblokkeerd voor Vrouwendag. Nooit voor optochten of manifestaties; het blijft bij een lezing, een forum, soms een film met discussie na afloop. Dat klinkt nogal degelijk en oersaai, maar dat is niet helemaal waar. Er zaten bijeenkomsten bij die ik heb opgeslagen. Bijvoorbeeld de keren dat ik werd uitgenodigd om voor vijfde- en zesdeklassers van middelbare scholen de zin van de Vrouwendag uit de doeken mocht doen.

Waarom durven mannen ’s avonds wel over straat?

Ik herinner me van die eerste keer nog de verveelde hoofden die zaten te wachten wanneer deze verplichting voorbij zou zijn. Omdat ik ook niet goed wist hoe ik ze moest interesseren, vroeg ik of degenen die zich ongemakkelijk voelden als ze ’s avonds in het donker een half uur naar een buitenwijk in de stad moesten fietsen, hun hand wilden opsteken. Bij de meisjes waren er een paar die hun hand niet opstaken, bij de jongens maar een enkele die het wel deed. Over dat verschil voerden we de rest van de tijd een verhitte discussie, die draaide om de vraag waarom de openbare ruimte meer van mannen dan van vrouwen is. Over straat-intimidatie waarvan bijna alle jonge vrouwen last hebben. Sommige gemeenten probeerden daartegen verbodsbepalingen in te voeren, maar dat bleef bij pogingen.

Een paar keer heb ik de 8e maart doorgebracht in Breda bij ‘brood en rozen.’ Dit jaar weer. Ook omdat ze hun 12,5-jarig bestaan vieren. Hier wordt Vrouwendag altijd gevierd. Nora Kasrioui is de initiatiefnemer van dit heel bijzondere project dat nog steeds onder haar leiding floreert. Ieder jaar worden, in samenwerking met de Sociale Dienst van die stad, vijftien vrouwen benaderd die langdurig werkloos zijn en het, vaak met kinderen, moeten doen met een bijstandsuitkering. Allemaal vrouwen die heel graag willen werken, eindeloos solliciteerden en altijd werden afgewezen. Heel verschillende vrouwen, soms met een migranten-achtergrond, getrouwd of gescheiden, met een goede opleiding of laaggeschoold, vaak met treurige of gewelddadige ervaringen.

Een fantastische viering van Vrouwendag

Wat ze allen delen is de eindeloze reeks afwijzingen, waardoor ze moedeloos werden en ieder sprankje eigenwaarde kwijtraakten. Als ze besluiten aan het project mee te doen, beginnen ze dan ook met een training van zes weken om dat weer op te krikken. Daarna wordt er gewerkt aan de durf om zowel je huidige toestand alsook de trieste weg daarheen met je lotgenoten te delen. Om vervolgens dromen en ambities te uiten die je hebt over betaald werk. Met behulp van begeleidsters wordt dat beschreven.

Daarnaast wordt door Nora en haar team in en rond Breda gezocht naar ondernemers die het aandurven om voor deze potentiële kandidaten geschikt werk te vinden binnen hun bedrijf. En tenslotte wordt er gewerkt aan het vinden van de juiste matches, met behulp van de persoonlijke verhalen. Het resultaat wordt gevierd tijdens een feestelijke lunch waarin de koppels zich voorstellen, gevolgd door een diploma-uitreiking en een praatje met lof voor alle deelnemers. Ook dit jaar mag ik dat doen. Ik vind dat een fantastische viering van de Vrouwendag, omdat ik grote bewondering heb voor alle betrokkenen die in al die jaren het leven van meer dan 100 vrouwen optilden en perspectief gaven.

Met de naamgeving ‘brood en rozen‘ wordt eer bewezen aan de leus van de stakende textielarbeidsters destijds in New York.