Dit wist je nog niet over hooikoorts

Niet verkouden en toch niezen, snotteren en jeukende ogen? De boosdoener is waarschijnlijk hooikoorts. Wie het heeft weet maar al te goed hoe vervelend dit is. Wat kun je ertegen doen?

Terwijl de meeste mensen blij zijn met de lentezon en eindeloze dagen buiten, snakken veel hooikoortspatiënten naar een regenbui. Want hoe zonniger en droger het weer, hoe meer hun ogen tranen, hun neus loopt en hun gehemelte jeukt. Een op de vijf Nederlanders kan niet tegen bepaalde boom- en graspollen en heeft hooikoorts. Officiële naam: ­allergische rhinitis. “Daarmee bedoelen we een ontsteking van het neusslijmvlies door een allergische reactie, bijvoorbeeld door katten, huisstofmijt of bepaalde pollen”, legt Linda Benoist, KNO-arts van Amsterdam UMC uit. “Die laatste allergie heet in de volksmond hooikoorts. De klachten lijken op een verkoudheid en sommige mensen denken in eerste instantie ook dat ze een virus hebben opgelopen. Maar als het na een week of twee niet over is, zou het zomaar een allergie kunnen zijn.”

Grote impact

Hooikoorts is vervelend, maar niet gevaarlijk. Daarom zijn we in Nederland geneigd om er niet over te zeuren en te wachten tot de pollen – en dus de klachten – vanzelf verdwijnen. “Veel mensen doen niks aan hun hooikoorts omdat ze denken dat het er nu eenmaal bij hoort en omdat het na een paar maanden vanzelf over gaat”, zegt Hanneke Oude Elberink, allergoloog bij het UMCG. Toch is het volgens haar slim om klachten wel te behandelen, anders kunnen ze steeds erger worden. Ook hebben mensen met een stuifmeelallergie meer kans om astma te ontwikkelen. Oude Elberink: “Hoe langer je wacht met behandelen, hoe moeilijker het wordt om de klachten onder controle te houden. Als je op tijd begint met medicijnen, houd je de verdediging van het lichaam beter in stand. Pollen komen dan minder binnen, waardoor je een minder heftige reactie hebt. Ik vergelijk het weleens met een schaafwond. Met zo’n wond is alles wat de huid aanraakt pijnlijk. Door te zorgen dat de schaafwond zo klein mogelijk is, zijn de klachten ook minder.”
Daarnaast heeft hooikoorts veel impact op het sociale leven. Mensen die last hebben van pollen blijven binnen, terwijl de zomer juist een periode is waarin je elkaar opzoekt. Dan zijn er nog de gevolgen voor de maatschappij. Uit Zweeds onderzoek uit 2016, gepubliceerd in wetenschappelijk tijdschrift Nature, blijkt dat de maatschappelijke kosten van hooikoorts zo’n 1,3 miljard euro per jaar bedragen. Reken dat om naar Nederland, waar meer mensen wonen dan in Zweden, en het prijskaartje is 3 miljard. Dat bedrag is opgebouwd uit medische kosten, ziekteverzuim en ­verminderde werkprestaties. Mensen die zich maandenlang ziek voelen, slecht slapen en vermoeid zijn, presteren nu eenmaal niet optimaal.

Hooikoorts is erfelijk

Deels waar. Het is erfelijk, maar hoeft niet erfelijk te zijn.
Allergoloog Hanneke Oude Elberink van het UMCG: “Het is deels genetisch bepaald hoe sterk de barrièrefunctie van het slijmvlies is. Bij sommige mensen komen allergenen zoals stuifmeel makkelijker binnen. Ook is deels erfelijk hoe het immuunsysteem daar vervolgens op reageert. Maar het speelt ook mee hoe vaak iemand wordt blootgesteld aan allergenen en allerlei andere irriterende stoffen. Iedereen die constant wordt blootgesteld aan grote hoeveelheden stuifmeel wordt op een gegeven moment allergisch, want dan komt het uiteindelijk toch het lichaam binnen. Het lichaam herkenthet dan terecht als een stof die daar niet hoort.”

Je kunt over hooikoorts heen groeien

Waar. Oude Elberink:
“De barrièrefunctie van het slijmvlies kan zich herstellen. Als het immuunsysteem dan ook versterkt wordt, door medicatie, therapie of spontaan, kan hooikoorts overgaan.”

Wie nu geen hooikoorts heeft, krijgt het nooit

Niet waar. “Sommige mensen krijgen pas op latere leeftijd klachten”, zegt Oude Elberink. “Ik heb patiënten die er pas op hun zeventigste last van kregen, bijvoorbeeld doordat hun slijmvlies door een infectie werd beschadigd.”

Zonder recept

Wie hooikoorts vermoedt, kan bij de drogist terecht voor middeltjes die bewezen werken. Geen zware medicijnen, maar producten die volgens Oude Elberink prima helpen tegen milde klachten. Begin bijvoorbeeld met een neusspray die natriumcromoglicaat bevat, deze heeft effect na zo’n twee weken dagelijks sprayen. Dit ­preventieve ­geneesmiddel kent nauwelijks ­bijwerkingen en kan veilig worden gebruikt voor lange tijd.
Wat onmiddellijk verlichting kan geven en bovendien sterker is, is een middel met antihistamine, zoals oogdruppels, neusspray of tabletten. Zodra het lichaam in contact komt met een allergeen, een stof waar je ­allergisch voor bent, komt er histamine vrij en krijgen mensen die daar ­gevoelig voor zijn allergieklachten. Die snotneus en tranende ogen komen dus doordat het lichaam histamine vrijmaakt. Een middel met ­antihistamine onderdrukt dat, waardoor de klachten afnemen, vaak al binnen een halfuur. Een nadeel is dat sommige mensen er een beetje suf van kunnen worden, al komt die bijwerking niet zo vaak meer voor bij de medicijnen van ­tegenwoordig. Middelen met antihistamine zijn zowel via de drogist als via de huisarts verkrijgbaar. Ze werken even goed. Let wel op de ­dosering, die kan bij middelen van de drogist lager ­liggen, al hoeft dat niet. Oude Elberink: “Het is altijd slim om met de huisarts te overleggen welke ­dosering voor jou passend is.”

Ramen dicht

Werkt dat allemaal niet voldoende? Dan kan de huisarts je vragen om een tijdje een allergiedagboek bij te houden, om zo te ontdekken welke grassen en boompollen de boosdoeners zijn. Zo’n dagboek lijkt ouderwets, er zijn tegenwoordig immers bloed- en huidtesten om allergieën vast te stellen, maar heeft een goede reden. KNO-arts Linda Benoist: “Uit een bloed- of huidtest kan blijken dat je voor heel veel dingen allergisch bent, terwijl je er misschien helemaal geen last van hebt. Zonder klachten is het niet nodig om een allergie te behandelen. Het is daarom belangrijk om te kijken of je genoteerde klachten overeenkomen met de uitkomsten van een allergieonderzoek.”
Is het duidelijk welke stoffen heftige reacties veroorzaken, dan is de eerste stap: vermijden. Bij een kattenallergie is het logisch dat je geen kat als huisdier neemt. Bij overgevoeligheid voor huisstofmijt is het beter om de vloerbedekking de deur uit te doen. Bij hooikoorts is vermijden ingewikkelder – niemand wil maandenlang binnen zitten. Gelukkig zijn er een paar kleine oplossingen. Zo kan het dragen van een zonne­bril op dagen met veel pollen helpen om allergiesymptomen te verminderen. Verder is het verstandig om de ramen minder vaak te openen, om zo de hoeveelheid pollen in huis te verminderen.

In behandeling

De huisarts kan verder ontstekings­remmende neusspray voorschrijven die corticosteroïden bevat, aldus allergoloog Hanneke Oude Elberink. Die kan ook voorkomen dat mensen met hooikoorts astmatische klachten krijgen. “Gebruik de spray elke dag in de periode dat je last hebt van pollen, ook op regenachtige dagen. Het beste is eigenlijk om die spray samen te gebruiken met antihistamine-tabletten, ze versterken elkaars effect.”

Tot slot kan allergie-immunotherapie werken, zeggen zowel de KNO-arts als de allergoloog. Het gaat hier om een behandeling waarbij het lichaam juist wordt blootgesteld aan datgene waar je allergisch voor bent. Dit kan met behulp van injecties (meestal maandelijks, in het ziekenhuis of bij de huisarts) of met dagelijkse smelttabletten. Voor deze behandeling wordt het meest gekozen bij mensen die ondanks dagelijkse medicatie klachten houden, maar ook bij kinderen om te voorkomen dat ze jarenlang veel medicatie nodig hebben. Dit traject vraagt wel wat van iemand. Voor het beste resultaat ben je namelijk drie tot vijf jaar bezig. Vaak is na een jaar al wel duidelijk of de behandeling aanslaat of niet – dit is vooraf niet altijd goed te voorspellen. Bij sommige mensen doet het weinig, voor anderen kan de therapie betekenen dat ze voorgoed verlost zijn van hun klachten, of dat ze veel minder medicijnen hoeven te gebruiken.

Bijenpollen en gin-tonic

En al die natuurlijke middeltjes dan? Sommige hooikoortspatiënten zweren bij het innemen van bijenpollen. Anderen laten bij een fysiotherapeut medische tape op hun rug plakken. Dit zou de longen ondersteunen en een positief effect hebben op het afweersysteem. Zelfs gin-tonic drinken zou ­kunnen werken volgens berichten die online circuleren. Dat is nog eens een ­gezellige remedie! Zowel allergoloog Oude Elberink als KNO-arts Benoist moeten erom grinniken. Oude Elberink: “Ik weet niet zo goed waarom mensen voor dit soort middeltjes kiezen terwijl er zoveel medicijnen op de markt zijn met minimale bijwerkingen. Wie echt veel last heeft, grijpt natuurlijk alles aan wat er te bedenken is. Maar ik kan hier kort over zijn: er is geen enkel wetenschappelijk bewijs voor deze middelen, ze kosten dus onnodig veel geld en alco­hol is nooit een oplossing. Het is echt het beste om naar de huisarts te gaan.”

Fotografie: Getty Images