Frozen shoulder: wat zijn de symptomen en de beste oefeningen?

Een frozen shoulder doet zijn naam eer aan: het gewricht voelt als bevroren, er is geen beweging in te krijgen en het doet ook nog eens veel pijn. De oorzaak is onbekend, maar er is soms wel iets aan te doen: probeer bijvoorbeeld deze zes oefeningen.

We spreken van een frozen shoulder als de schouder stijf, ‘bevroren’, is. De tot nog toe gangbare verklaring was dat het kapsel van het schoudergewricht is gekrompen en verkleefd geraakt, vermoedelijk door een ontsteking in het begin. De symptomen van een frozen shoulder kennen drie fases, volgens Beate Dejaco, schouderfysiotherapeut bij Sportmedisch Centrum Papendal. “In de eerste fase staat pijn op de voorgrond, ook ’s nachts. In de tweede fase wordt de pijn minder, maar neemt de stijfheid toe en kan de schouder beperkt worden bewogen. Vooral de armen omhoog doen en naar buiten draaien is lastig. In fase drie ontdooit de boel als het ware en ebt de stijfheid weg.”

Wat is een frozen shoulder nog meer?

Dit verloop is bij alle mensen met een frozen shoulder te zien. Maar sinds onderzoek van Luise Hollmann aan de Universiteit van Canberra, vier jaar geleden, is de oorzaak – dat stijve, verkleefde kapsel – niet meer zo zeker. Hollmann vroeg zich af of de schouder van mensen met een frozen shoulder wél kon bewegen als ze door middel van narcose in slaap waren gebracht. Wat bleek: bij iets meer dan de helft van de proefpersonen kon de schouder probleemloos bewegen toen ze eenmaal onder zeil waren. “Dit onderzoek suggereert dat het niet meer goed kunnen bewegen in een aantal gevallen wordt veroorzaakt door pijnlijke, verkrampte spieren, net als bij spit, en niet altijd door de kapselstijfheid.”

Zo stel je de diagnose

Opvallend is dat meer vrouwen dan mannen kampen met een frozen shoulder, al wordt dat niet officieel bevestigd in de statistieken. Beate Dejaco: “Maar liefst vijf procent van de mensen krijgt er last van, meestal als ze tussen de vijftig en zestig jaar zijn. Waarom precies, is niet duidelijk. Vermoedelijk spelen hormonen een rol. Niet alleen bij vrouwen, ook bij mannen verandert de hormoonhuishouding in die leeftijdsfase.” Mensen met diabetes of schildklierproblemen – aandoeningen waarbij hormonen een rol spelen – hebben relatief vaak last van een frozen shoulder. De aandoening kan ook ontstaan na een trauma zoals een blessure, val of operatie, maar deze wordt tegenwoordig post-traumatische stijve schouder genoemd.

Een frozen shoulder is meestal niet te zien op een röntgenfoto, MRI-scan of echo. De diagnose wordt gesteld aan de hand van lichamelijk onderzoek door een huisarts of fysiotherapeut, maar er is een valkuil. “Omdat een frozen shoulder begint met pijn, de stijfheid volgt immers pas in een latere fase, lijkt het in het begin op een slijmbeurs- of peesontsteking die óók veel voorkomt bij mensen boven de veertig. Daardoor wordt een tijdige diagnose nogal eens gemist.”

Heeft een injectie bij een frozen shoulder zin?

Dat is slecht nieuws om meerdere redenen. Zo ís er namelijk een effectieve behandeling van de frozen shoulder, helemaal in het begin. Dejaco: “Een injectie met corticosteroïden rechtstreeks in het schoudergewricht in fase één kan serieus een groot verschil maken. De pijn neemt enorm af en vaak zie je dat die stijfheid van de volgende fase zich niet eens meer ontwikkelt. Het probleem kan daardoor sneller voorbij zijn. Dat is winst, want een frozen shoulder kan wel twee tot drie jaar aanhouden. Zeker wanneer de klachten op een verkeerde manier worden behandeld. Dan verergeren ze, waardoor het herstel langer duurt. Dat is het andere effect van het missen of te laat stellen van de diagnose, namelijk dat er door verschillende behandelaars tegen wordt geduwd en eraan wordt getrokken, waardoor mensen langer onnodig met veel pijn rondlopen.”

De beste oplossing: een injectie en oefentherapie

“Dwars door de pijn heen bewegen werkt averechts en geeft nog meer pijn”, zegt de schouderfysiotherapeut. “Als pijn in de spier de oorzaak is, zullen de spieren rondom het schoudergewricht nog meer verkrampen. Vroeger moest je naar de fysiotherapeut om de schouder te laten mobiliseren, dus geforceerd in beweging krijgen. Dat gebeurt nu niet meer. Uit onderzoek blijkt dat de combinatie van een injectie met corticosteroïden en oefentherapie onder begeleiding van een fysiotherapeut het best werkt. Ook hierbij geldt: beweeg niet door de pijngrens heen. De pijn moet hanteerbaar blijven.”

Overigens kunnen massages of dry needling (waarbij met een naald in verdikkingen in een spier wordt geprikt) soms verlichting geven omdat de spieren erdoor ontspannen. Ook manuele therapie en behandelingen van de chiropractor, osteopaat of acupuncturist kunnen in individuele gevallen best helpen. Er is alleen geen bewijs dat het effect heeft, in tegenstelling tot de injectie met corticosteroïden.

Slaaphouding bij een frozen shoulder

Een moeilijkheid als je schouder bevroren is, is comfortabel slapen. De beste slaaphouding bij een frozen shoulder is op je rug of op je pijnvrije zij. Als je op je rug ligt, kun je een kussen onder je pijnlijke arm leggen ter ondersteuning. Let er dan op dat je nek nog goed ondersteund is, anders gaan je schouderklachten over in nekklachten. Lig je op je zij, dan kun je een (goedgevuld) lichaamskussen voor je torso leggen en hier je arm op laten rusten.

Gaat een frozen shoulder over?

Eén ding is zeker: een frozen shoulder gaat over. Beate Dejaco: “Sommige mensen zijn er in een halfjaar vanaf, bij andere duurt het drie of vier jaar.” Zijn er voor ongelukkigen met een schouder die zó lang in de ijstijd blijft echt geen andere opties? Jawel, maar die zijn niet zaligmakend. Zo bestaat er een ingreep die hydrodilatatie heet, waarbij een vloeistof met een zoutoplossing in het schoudergewricht wordt gespoten om het stijve kapsel op te rekken. Het levert een béétje meer beweeglijkheid op, als de behandeling al aanslaat. Een andere optie is een kijkoperatie door een orthopedisch chirurg, waarbij de verklevingen in het schoudergewricht en eventueel het kapsel zelf worden losgemaakt. Maar ingrepen als deze worden bijna nooit toegepast omdat de frozen shoulder uiteindelijk vanzelf overgaat en operatieve ingrepen het risico op complicaties met zich meebrengen. Eén van de complicaties is… een frozen shoulder. Waarmee de ellende weer van voor af aan begint.

Oefeningen bij een frozen shoulder

LET OP!

De oefeningen mogen absoluut niet pijnlijk zijn, hooguit wat rek veroorzaken. Na het oefenen mag de schouder een beetje oncomfortabel voelen maar dat moet na enkele uren wegtrekken.

• Oefening 1
  Sta rechtop, houd een theraband (dynaband) vast in de hand van de pijnlijke arm/schouder. Houd de elleboog in je zij en de onderarm recht voor je en maak een voorwaartse/schuin zijwaartse stap. Daarbij blijven elleboog en onderarm in dezelfde positie.

• Oefening 2
  Plaats de pijnlijke arm achter op de rug (als dit lukt). Houd een stok/bezemsteel vast en trek met de goede hand/arm de stok langzaam omhoog. Dit kan ook met een badlaken.

• Oefening 3
  Houd de elleboog van de pijnlijke schouder in de zij. Houd een stok vast en duw deze met de andere hand horizontaal naar buiten.

• Oefening 4
  Rol een zachte bal langzaam langs de muur omhoog en terug zonder de bal kwijt te raken.

• Oefening 5
  Leg een zachte bal op tafel of aanrecht-hoogte en ga ernaast staan of zitten. Leg de handpalm vlak op de bal en rol deze naar voren en/of zijwaarts.

• Oefening 6
  Leg de grote gymnastiekbal op tafel en rol de bal met beide armen zo ver mogelijk naar voren en terug.

Tekst: Marlies Jansen | Illustraties: Dewi Drolenga | Met dank aan: Beate Dejaco