Hoe stop je met tandenknarsen (en kom je van ochtendhoofdpijn af)?

Uitdrukkingen als ‘even doorbijten’ en ‘kiezen op elkaar’ bestaan niet voor niets. De onbewuste gewoonte om spieren aan te spannen bij stress kan leiden tot tandenknarsen, ofwel het krachtig over elkaar schuiven van je tanden en kiezen. Mensen doen dit meestal onbewust in hun slaap.

Oorzaken tandenknarsen

Om te weten hoe je tandenknarsen kunt aanpakken is het belangrijk om je bewust te zijn van de mogelijke oorzaken. Zowel tandenknarsen als kaakklemmen (beide bekend als bruxisme) worden veroorzaakt door (een combinatie van) de volgende factoren. Dat legt Bert Leentvaar, orofaciaal kaakfysiotherapeut bij Kaakfysio, uit.

• De onbewuste gewoonte om spieren aan te spannen, net zoals je vaak niet in de gaten hebt dat je met opgetrokken schouders zit.
• Emotie en vermoeidheid.
• Het gebruik van medicijnen en genotmiddelen. Sommige medicijnen en middelen verhogen de onrust en de spanning van de kauwspieren. Denk aan alcohol, speed, cocaïne.
• Verstoorde slaap. De slaap bestaat uit een aantal fasen die elkaar, als het goed is, geleidelijk en probleemloos opvolgen. Bij verstoorde slaap gaat dit niet helemaal goed. Dan gaat iemand bijvoorbeeld een tijdje heen en weer tussen diepe slaap en REM-slaap, de fase waarin je droomt. Er is aangetoond het tandenknarsen en kaakklemmen vooral in de overgangsperiode van de slaap plaatsvindt. En een langere overgang betekent: langer klemmen.
• Vreemde voorwerpen in de mond. Denk aan de onbewuste gewoonte om op een tongpiercing te zuigen of ermee in de mond te spelen.
• Ziektes als de ziekte van Parkinson.

Vicieuze cirkel

Naar de mogelijke andere oorzaken van tandenknarsen wordt op dit moment veel onderzoek gedaan. Met name stress heeft een grote invloed. En verschillende factoren versterken elkaar. Bert Leentvaar, orofaciaal kaakfysiotherapeut bij Kaakfysio: “Bij stress slaap je slechter. Je vermoeidheid neemt toe, je algemene belastbaarheid neemt af – je kunt lichamelijk en geestelijk minder verdragen – en je behoefte aan medicatie en andere middelen kan groter worden. Daardoor slaap je weer slechter, wat heeft weer invloed op hoe emotioneel je je voelt.”

Zó stop je met tandenknarsen

En dan natuurlijk de belangrijkste vraag: hoe stop je met tandenknarsen? Het aanpakken van onderliggende stress is misschien wel de belangrijkste factor. “Een rustig, kabbelend leven helpt”, aldus Leentvaar.

Goed slapen

Hij benadrukt het belang van een goede slaap. “Bereid je rustig voor op de nacht. Doe een uur voor het slapengaan geen lichamelijk of geestelijk inspannende taken, drink ’s avonds geen koffie, thee en alcohol. En vermijd vooral het laatste uur voor het slapengaan beeldschermen (televisie, computers, iPads, telefoons). Het licht van deze schermen stimuleert de aanmaak van cortisol, het hormoon dat we nodig hebben om wakker te worden. De zogenoemde nachtstand van een scherm, waarbij de kleur van het licht wordt gewijzigd, heeft daar maar beperkte invloed op.”

Andere mogelijke oplossingen om te stoppen met tandenknarsen

• Beperk in het algemeen het gebruik van genotmiddelen.
• Zorg voor een goede conditie.
• Doe zo nodig ontspanningsoefeningen voor de kaak- nek- en schouderspieren en rekoefeningen voor de kauwspieren. Een (orofaciaal) fysiotherapeut kan daarbij helpen.

Leentvaar heeft nog wel een belangrijke aanvulling: “Ga klachten als ochtendhoofdpijn of oorpijn door tandenknarsen niet te veel te lijf met pijnstillers als paracetamol of sterker. Langdurig gebruik van deze medicijnen kan weer leiden tot een ander soort hoofdpijn.”

Speciale bitjes

Goede oplossingen voor op termijn, maar tandenknars je er in de tussentijd nog lustig op los? Dan bestaan er speciale bitjes (splinten of opbeetplaten) om gebitsschade te beperken. De druk op het kaakgewricht wordt daardoor minder. “Voorwaarde is wel dat het bitje goed is aangemeten, bijvoorbeeld door de tandarts, en dat het van harde kunststof is gemaakt”, vertelt Leentvaar. “Er zijn ook zachte bitjes, maar daar liggen de meeste mensen in hun slaap op te kauwen, waardoor het klemmen toeneemt.”

Een bitje wordt soms vergoed vanuit de aanvullende tandartsverzekering, maar dat is afhankelijk van de polis. De verzekeraar kan daar uitsluitsel over geven.

Gebitsschade

Hoe belangrijk zo’n bitje is, blijkt uit de ernstige gevolgen die tandenknarsen kan hebben op de lange termijn. Leentvaar: “Iedereen knarst of klemt weleens. Een weekend vol feestjes verstoort het hele systeem. In de herstelperiode wordt slechter geslapen, vaak niet zozeer de lengte van de slaap, als wel de kwaliteit ervan. Als het goed is, gaat dat weer voorbij en kan het lichaam dat prima aan.”

Hij vervolgt: “Gebitsschade komt voor bij langdurig klemmen en knarsen, en is zowel zichtbaar in de vorm van afgesleten of gebroken gebitselementen als onzichtbaar in de vorm van wortelpuntontstekingen.”

Hoofdpijn en oorpijn

Op korte termijn is vooral ochtendhoofdpijn vervelend, die wordt veroorzaakt door een verhoogde spierspanning in de kauwspieren. Het gaat dan om zowel de dikke kauwspier in de wang, als de grote, platte kauwspier die aan de zijkant van het hoofd zit en zich uitstrekt van de slaap tot boven het oor. Ook neemt door tandenknarsen de spanning van de nekspieren toe. Ook kun je van het knarsen oorpijn krijgen.

Het is duidelijk: ontspanning is zó belangrijk in ons leven.

Er komen steeds meer producten op de markt die een betere slaap beloven. Zo ook pillow spray. In onderstaande video zie je of het werkt.