Is nooit meer seks het einde van je huwelijk?

Vreemdgaan is het einde van je relatie en tegenpolen trekken elkaar aan. We hebben allemaal zo onze ideeën over de liefde. Maar kloppen al die aannames eigenlijk wel?

Er was eens een stel in relatietherapie. Hij wilde scheiden, zij niet. “Ik heb toch altijd alles gedaan wat je wilde?”, riep de vrouw wanhopig. Waarop hij antwoordde: “Misschien was dat wel het probleem.” Dit verhaal is niet verzonnen, het komt uit de praktijk van GZ-psycholoog en relatietherapeut Kristel Szakály-Starke: “Het klinkt misschien hard wat die man zei – voor zijn vrouw was het dat in ieder geval wel – maar het maakt meteen duidelijk hoe belangrijk goede communicatie is in een relatie. Want hoeveel je ook van elkaar houdt, wat voor de een vanzelfsprekend is, hoeft dat voor de ander niet te zijn.” Ook volgens de bekende psychothera­peut Esther Perel is het hard werken om een goede, lange relatie te hebben en houden. Daar zijn geen eenvoudige regels voor, het leven is nu eenmaal complex. Toch bestaan er een paar relatie­mythes die, al dan niet onbewust, nog steeds je gedrag en verwachtingen bepalen. Hoe heerlijk simpel ze ook klinken, ze hinderen je relaties, zegt Ivonne Schouten-Hoek. Zij begeleidde als scheidingsadvocaat en mediator meerdere echtscheidingen, tot ze relatiecoach werd. “Ik signaleerde vaak dezelfde soort problemen, waardoor ik me afvroeg of sommige scheidingen hadden kunnen worden voorkomen als er meer kennis was geweest over terug­kerende thema’s zoals communicatie, intimiteit en seksualiteit.” Hoogste tijd dus om een aantal relatiemythes onder de loep te nemen. Want lang en gelukkig met elkaar leven bestaat wel, maar ziet er in de praktijk vaak nét even anders uit dan in een sprookje.

Er is maar één perfecte partner

Relatietherapeut Kristel Szakály-Starke is resoluut: “Die ware Jacob is er niet, en zelf ben je ook niet vlekkeloos. Met iedereen kan gedoe ontstaan en er kunnen altijd zwakke plekken worden geraakt. Persoonlijke overtuigingen of normen en waarden die we meekrijgen in opvoeding, cultuur en religie spelen een rol bij wat je ‘perfect’ leert vinden. Je kunt niet kiezen op wie je valt, maar je kunt wel een voorkeur ontwikkelen voor een bepaald type. Maar die voorkeur kan door tijd en ervaring ook weer veranderen. Zo hoor ik cliënten soms zeggen dat hun nieuwe partner een totaal ander type is dan hun ex. Maar ook, als ze single zijn, dat ze de juiste persoon nog niet zijn tegengekomen. De vraag is alleen niet zozeer wie die ander is, of zou moeten zijn, maar wie je zelf bent en wat je van die ander verwacht. Werk, opleidingsniveau, vrijetijdsbesteding, ambities, leeftijd, een kinderwens, kinderen uit eerdere relaties, je gemoedstoestand, het speelt allemaal mee bij de invulling van het perfecte plaatje. Dat er dus anders uit kan gaan zien als die omstandigheden veranderen of als je zelf andere behoeften krijgt.” Goed nieuws voor wie denkt nooit een ‘ware’ te zullen ontmoeten. Die kans is juist groter dan je denkt.

De taal van de liefde

Iedereen toont liefde op zijn of haar eigen manier. Gary Chapman onderscheidt in zijn boek De vijf talen van de liefde vijf types liefdestaal.

• Bevestigende woorden
  zoals ‘ik hou van jou’, ‘dat doe je goed’ of ‘dankjewel’: liever woorden dan daden voor dit type.
• Kwaliteit en aandacht,
  denk aan oogcontact, complete aanwezigheid (telefoons uit!) en een echt gesprek als liefdestaal.
• Praktische gebaren
  zoals een fietsband plakken, de afwas of de financiële administratie bijhouden. Hier juist liever daden dan woorden.
• Cadeautjes en attenties waarbij niet (de waarde van) het cadeau telt,
  maar de gedachte en voorbereiding erachter. Die maken het speciaal voor de gever (die zelf ook graag ontvangt).
• Aanraking en lichamelijk contact,
  van zoen tot knuffel, van kneepje in de wang tot hand in hand lopen, deze mensen voelen zich het meest geliefd door aanraking.

Tegenpolen trekken elkaar aan

Het is aangetoond dat je mensen aardiger gaat vinden als je langer met ze omgaat. Hierbij geldt: hoe groter de onderlinge overeenkomsten, hoe groter de klik. Bovendien zijn we geneigd om mensen leuk te vinden die ons ook leuk vinden, zegt relatiecoach Ivonne Schouten-Hoek. “De aanname dat tegenpolen elkaar aantrekken, gaat vooral op voor seksuele aantrekkingskracht. Die man-vrouwtegenstelling is opwindend en nodig, anders ontstaat er een vriendschap. Maar zonder balans kan wat fijn is in bed je daarbuiten in de weg gaan zitten. Niemand wil immers voortdurend tegengesproken worden of ongelijk krijgen. In elke goede relatie moet je gezonde compromissen sluiten. Opposites attract klinkt leuk, maar is vaak alleen in het begin van de relatie fijn en spannend.”

Als je van me houdt, begrijp je me zonder woorden

Op deze aanname lopen relaties daadwerkelijk stuk, weet Schouten-Hoek. “Wie denkt de gedachten en het gedrag van de ander te kennen zonder dit te checken, is gevaarlijk bezig. In mijn coachingspraktijk hoor ik cliënten weleens tegen hun partner zeggen: ‘Ik weet zeker dat jij daar zus en zo op zou reageren.’ Daarmee anticiperen ze op iets waarvan ze niet zeker weten of het waar is. Ieder mens, dus ook iedere relatie, ontwikkelt zich constant en die ontwikkeling moet je steeds blijven toetsen. Dat doe je door jezelf af te vragen of wat jij over die ander denkt wel zo is. Als je partner ergens geen zin in heeft, geldt dat in jouw hoofd dan voor vandaag, volgende maand, voor altijd? Of is er morgen een andere manier of zienswijze mogelijk? Omstandigheden zoals drukte, stress of focus kunnen iemands reactie bepalen, net als de manier waarop je iets aankaart. Bij een verzoek is ‘nee’ een acceptabel antwoord. Bij een eis zet je de ander voor het blok en is de uitkomst vrijwel altijd meteen negatief. In een relatie ben je afhankelijk van elkaar, dat is in de communicatie erover niet anders. Doe daarom geen aannames en geef ruimte aan antwoorden. Dat zorgt voor ruimte om weer dichter bij elkaar te komen.”

Tijdens een relatie flirt je niet met anderen

Wat is flirten? Dat goedbedoelde compliment over een nieuwe jurk? Die innige omhelzing met een schoonzus na een etentje? Ellenlange WhatsApp-gesprekken met een leuke collega? De meningen hierover zijn verdeeld, en daar zit ook meteen het probleem. In het algemeen geldt: doe of zeg geen dingen met of tegen een ander die je niet zou doen of zeggen als je partner naast je stond. Kijk ook goed naar de onderliggende motivatie van (mogelijk) flirterig gedrag. Is het neutraal bedoeld, of zoek je spanning omdat je iets mist in je relatie? Met onschuldig flirten is in principe niets mis, maar als onbevangen aandacht verandert in een verlangen naar meer, is het misschien verstandiger om dat binnen je eigen relatie te zoeken. Sommige stellen vinden dat flirten met een ander best mag. Houd het dan bespreekbaar, want wat eerst oké was, hoeft dat niet altijd te blijven. Pas je gedrag aan als de ander een redelijk verzoek doet en zegt dat het inmiddels niet meer zo fijn voelt. Pas op: met onredelijke onzekerheid, verlatingsangst of extreme jaloezie een ander inperken, kan een ‘selffulfilling prophecy’ worden. Jouw reactie kan er dan juist toe leiden dat de ander die grens over gaat.

Vreemdgaan betekent het einde van de relatie

Vreemdgaan ‘mag’ niet en toch doen veel mensen het, zowel mannen als vrouwen. Je bent al zo lang bij elkaar, je wordt wat ouder, (online) verleidingen zijn overal. Maar als de partner vreemdgaat, voelt dat vrijwel altijd als een grote vertrouwensbreuk. Daarbij maakt het veel uit of het eerlijk wordt verteld of dat je het zelf ontdekt. Vaak is het vreemdgaan zelf ook niet het ergst, maar het liegen erover. Relatiecoach Ivonne Schouten-Hoek: “Toch hoeft vreemdgaan niet het einde te zijn van een relatie, ik heb stellen gesproken voor wie het uiteindelijk een nieuw begin was. De belangrijkste vraag is waarom iemand vreemdging. Verliefdheid? Gebrek aan seks? Was het eenmalig of voor een langere periode? Soms verlangt iemand naar een andere, nieuwe versie van zichzelf in een wereld waarin we hebben afgesproken dat één monogame relatie een leven lang garant staat voor romantische, emotionele en seksuele bevrediging. Ook geloven we graag dat je je nooit tot een ander aangetrokken voelt als je van elkaar houdt. Maar je partner is nooit je bezit, er zal altijd een deel ontoegankelijk blijven. Eerlijkheid is essentieel om een vertrouwensbreuk te herstellen en daar is vaak hulp bij nodig van een therapeut.” Let wel: niet alle conflicten kunnen worden opgelost. Als je merkt dat je te veel van jezelf opgeeft of inslikt om bij je partner te kunnen blijven, is het misschien tijd om de relatie liefdevol te beëindigen. Ook als er geen sprake is van overspel.

Slechte of geen seks is een dealbreaker

Het verschil tussen een vriendschap en een liefdesrelatie is seks. Relatiecoach Ivonne Schouten-Hoek: “Dus eigenlijk is dit geen mythe. Maar onder seks vallen ook aanraken en knuffelen, ook dan zorgt het bindingshormoon oxytocine ervoor dat we meer van elkaar verdragen in de communicatie. Als je niet lichamelijk bent met elkaar, voel je je minder verbonden en ben je sneller geprikkeld.” De redenen voor slechte of ontbrekende intimiteit zijn divers, van de zorg voor kleine kinderen tot ziekte, van een onverzorgd uiterlijk tot hormonale veranderingen door de overgang. Tip van de therapeut: “Moffel dit niet weg en schaam je niet, dit komt vaak voor. Ga er ook niet van uit dat de ander het gebrek aan lichamelijkheid niet erg vindt en praat er samen over. Ook de huisarts kan helpen. Intimiteit kent bovendien veel vormen, er zijn altijd dingen te bedenken die jullie wél samen kunnen doen.”

Geliefden doen alles samen

Dit valt in de categorie: jouw vrienden zijn mijn vrienden. Relatiecoach Ivonne Schouten-Hoek: “Als je echt alles samen doet, heb je elkaar nooit iets nieuws te vertellen. Het is zaak om een prettige balans te vinden tussen samen en apart. Ga ook eens alleen uit met eigen vrienden en houd deels een zelfstandig leven. Dat is niet alleen leuk, het houdt de relatie ook spannend. Je wordt er aantrekkelijker van voor elkaar, en minder afhankelijk.”

Ik durf nooit meer van iemand te houden

Liefdesverdriet om een ex of een overleden partner is ingrijpend. Het kost tijd om daarvan te herstellen. Relatietherapeut Kristel Szakály-Starke: “Als je zwaar teleurgesteld bent in de liefde, kun je zelfs denken dat er nooit meer iemand van je zal houden. Dat ‘einde-van-de-wereld’-gevoel is begrijpelijk, maar het moet na verloop van tijd wel minder worden. Want wie de hoop verliest, verliest alles. Ik denk dat je in elke fase van je leven in staat bent om een liefdesrelatie aan te gaan.” Probeer daarom niet alles te geloven wat je boze, verdrietige of eenzame hart je ingeeft. We worden allemaal geboren met geloof in de liefde, maar het beeld dat we er op volwassen leeftijd van kunnen krijgen, (ver)vormen we zelf. De remedie is om eerst weer van jezelf te leren houden. Want je doet jezelf geen recht als je denkt dat jij een verloren zaak bent. Net zo min als die mogelijke nieuwe ander, ooit.

Meer weten?

lekker lezen en...

• Nog lang en gelukkig – De 10 mythen die jouw relatie saboteren en hoe je ze aan kunt pakken, Gary Lewandowski (HarperCollins, 2021)
• Erotische intelligentie – Kun je verlangen naar iets wat je al hebt?, Esther Perel (Lev., 2019)
• Liefde in verhouding – Een nieuw perspectief op trouw en ontrouw, Esther Perel (Lev., 2018)
• Houd me vast - Zeven gesprekken voor een hechte(re) en veilige relatie, Sue Johnson (Kosmos Uitgevers, 2017)

...luisteren

• Where should we begin? van Esther Perel
• Liefdeslessen, gesprekken over relaties met journalist Mischa Blok
• Over de liefde van AD-columnist Debby Gerritsen

Fotografie: Getty Images, Image Select