Kunnen alcohol en suiker reuma verergeren? En wat helpt tegen de pijn? “Er is maar één ding dat écht werkt”

Wat is reuma, en artritis?

Bij reuma denk je aan pijnlijke gewrichten en stroeve bewegingen. “Dat beeld klopt ook wel”, vertelt reumatoloog Peggy Jacques, “maar niet alles wat in de volksmond reuma genoemd wordt, is ook echt een ziekte. Vanaf middelbare leeftijd krijgen veel mensen last van natuurlijke slijtage van gewrichten en verouderingsproblemen, waardoor bewegen minder soepel gaat. Reuma is een verzameling van een tweehonderdtal ziektebeelden die heel divers zijn. Dit noemen we ontstekingsreuma, zo’n een op de negen Nederlanders heeft hier last van. De bekendste aandoening is reumatoïde artritis, in 2021 waren er in Nederland zo’n 270.000 mensen met de diagnose reumatoïde artritis (RA) bekend bij de huisarts. Deze mensen hebben last van zichtbare zwellingen in hun gewrichten.”

Hoe herken je reuma?

“Het onderscheid tussen normale slijtage en ontstekingsreuma wordt in de eerste plaats gemaakt op basis van een gesprek met de patiënt”, aldus professor Jacques. “Welke klachten zijn er, wanneer treden ze op en hoe lang zijn ze al bezig? We vragen ook of de ziekte voorkomt in de familie en onderzoeken de gewrichten. Vaak hebben we dan al een goed idee of het om een ontstekingsziekte gaat. Daarnaast kunnen we een bloedonderzoek doen om reumafactoren op te sporen.”

Wanneer heb je een hogere kans op reuma?

Iedereen kan last krijgen van reuma. “Maar familiale belasting is een belangrijke factor”, benadrukt de reumatoloog. “En dat gaat verder dan reumatische klachten. Ook huidaandoeningen zoals psoriasis en darmproblemen zoals de ziekte van Crohn zijn gelinkt aan bepaalde vormen van artritis. Qua geslacht is er geen verschil: bij reumapatiënten zijn er ongeveer evenveel mannen als vrouwen. Er zijn wel bepaalde soorten reuma die meer voorkomen bij mannen of vrouwen. Zo is lupus een auto-immuunziekte die vooral jonge vrouwen treft.”

Van die laatste soort is zangeres Selena Gomez een bekend voorbeeld. In de wachtkamer van de afdeling reumatologie kom je dan ook heel uiteenlopende leeftijden tegen. “Helaas bestaat er ook kinderreuma, waaraan in Nederland tussen de 2.000-3.000 kinderen lijden. Kinderreuma kan soms wel verdwijnen als de kinderen groter worden, maar daar is geen garantie op.”

Hoe kan je reuma behandelen?

Reuma volledig genezen is jammer genoeg niet mogelijk, maar voor de meeste patiënten kan een goede behandeling de pijn vaak wel minderen. “Het is een ziekte die vaak gepaard gaat met veel pijn”, legt de dokter uit. “De meeste soorten reuma zijn voor het leven, maar we kunnen de symptomen wel zeer goed onder controle houden. Met ontstekingsremmers en cortison kunnen we de symptomen onderdrukken.”

Daarnaast is ook een zogenaamde onderhoudsbehandeling noodzakelijk, bijvoorbeeld met medicatie. “Is dat niet voldoende? Dan bestaan er ook biologische geneesmiddelen. Dit zijn geen plantaardige middelen, maar antilichamen die gekweekt worden in een laboratorium. Ze neutraliseren gericht de eiwitten die de ontstekingen veroorzaken. Dit zijn hele dure geneesmiddelen die we enkel kunnen voorschrijven als andere behandelingen niet aanslaan.”

Welke voeding kan helpen tegen reuma?

Weet je dat er reuma in je familie voorkomt, dan is het interessant om te weten of je iets aan je levensstijl kan aanpassen om de kans te verkleinen dat jij de ziekte ontwikkelt. “Als het over voeding gaat, is er niets waarvan de wetenschap kan bevestigen: als je dit eet of juist vermijdt, weten we zeker dat je kans om reuma te krijgen kleiner wordt.”

Wat wél helpt: een algemeen gezond en gevarieerd eetpatroon met voldoende groenten en fruit. “Dat is goed voor je hele welzijn. Bovendien verklein je de kans op overgewicht. Het is niet zo dat je meer kans hebt op reuma als je BMI te hoog is, maar het is een extra ziekte die voor andere problemen kan zorgen. En: als je veel weegt, belast je je gewrichten meer en wordt bewegen nog moeilijker.”

Er zijn wel een aantal fabels die de ronde doen. Professor Jacques helpt ze de wereld uit en vertelt wat er wetenschappelijk is aangetoond en wat niet.

1. Tomaten en citrusvruchten verzuren je lichaam: FABEL

“Een van de meest gehoorde adviezen is dat je van tomaten, citrusvruchten en andere zure voedingsmiddelen reuma zou krijgen. Het idee doet de ronde dat je lichaam hierdoor letterlijk zou verzuren, maar dat is grote onzin”, weet Jacques. “De verzuring van ons lichaam is een ingenieus systeem dat perfect geregeld is om zichzelf in balans te houden. Eet dus gerust tomaten of drink citroensap zonder je zorgen te maken.”

2. Melkproducten lokken reuma uit: FABEL

Ook over melkproducten wordt gezegd dat ze reuma zouden uitlokken. “Daar zijn geen harde wetenschappelijke bewijzen voor. Integendeel, je hebt voldoende zuivelproducten nodig om aan je dagelijkse dosis calcium te komen. Veel patiënten met reuma hebben een hogere kans op botontkalking. In dat geval is een supplement van vitamine D en calcium noodzakelijk. De dosis calcium die je bij botontkalking nodig hebt is voor veel mensen te hoog om gewoon uit voeding te halen.”

3. Van suiker en gluten krijg je reuma: FABEL

“Het is een hardnekkig fabeltje dat je reuma krijgt door te veel suiker te eten”, vertelt de professor. “Natuurlijk zijn er altijd individuele reacties: als je merkt dat je vaak pijn krijgt in je gewrichten als je veel suiker gegeten hebt, is het sowieso slim om dat te vermijden. Het is niet nodig om alle suiker uit je leven te schrappen.” Hetzelfde advies geldt voor gluten. “Er is geen bewezen link tussen gluten en reuma, maar merk je dat je meer last hebt als je brood of pasta gegeten hebt, dan is het een goed idee om te luisteren naar je lichaam en dit iets meer aan de kant te schuiven.”

4. Alcohol verergert reuma: FABEL

“Ook voor alcohol is er geen bewijs dat het reumaproblemen zou verergeren. Veel medicatie is niet compatibel met alcohol en voor je algemene gezondheid is het goed om maximaal tien glazen per week te drinken. Het enige buitenbeentje is jicht, een vorm van onstekingsreuma in gewrichten. Daar kan alcohol effectief de trigger zijn, maar het is niet de alcohol zelf die jicht veroorzaakt.”

5. Kurkuma vermindert de pijn: FEIT

Ook over het voedingssupplement kurkuma, poeder gemaakt van de gele wortel, wordt er veel gespeculeerd. Hier wijzen wetenschappelijke studies wél in de richting van een positief resultaat. “In het begin van mijn carrière was er veel hoop voor supplementen met glucosamine en chondroitine, maar studies hebben dit niet overtuigend kunnen bewijzen.”

“Kurkuma is een meer recente ontdekking en het lijkt voor sommige patiënten wel te helpen om de pijn en de stijfheid van de gewrichten bij artrose te verminderen. Het kan waardevol zijn, maar het werkt niet bij iedereen. Deze supplementen zijn vaak duur en worden niet terugbetaald. Het heeft geen zin om elke dag een lepeltje kurkuma aan je eten toe te voegen, want het werkt alleen als je er vaak genoeg een hoge dosis van binnenkrijgt. Voor mensen met artrose is er bijna geen behandeling mogelijk, dus als zo’n supplement kan helpen om de pijn weg te nemen zodat ze toch eens kunnen wandelen of fietsen zonder pijn is dat een zeer goede zaak want in beweging blijven is belangrijk.”

6. Stoppen met roken verkleint het risico: FEIT

Eén duidelijk advies dat zeker wetenschappelijk bewezen is. “Stoppen met roken verkleint je risico op reuma. Dus als je familiaal belast bent, is dat een extra reden om sigaretten volledig uit je leven te bannen.” Ook als je al reuma hebt, kan stoppen met roken de ziekte en de symptomen ervan effectief milderen.

CONCLUSIE. Kan voeding reuma verhelpen of de klachten verminderen?

Gezond en gevarieerd eten, niet roken en regelmatig bewegen zijn de beste tips om je risico op reuma te verkleinen. Heb je veel last van pijn in de gewrichten, dan is er wetenschappelijk bewijs dat een supplement met kurkuma bij sommige patiënten de klachten kan verminderen.

Dit artikel verscheen eerder op HLN.be