Moe? Vergeetachtig? Haaruitval? Dít wil je weten over (een tekort aan) vitamine B12

1. Waar is het goed voor?

Vitamine B12 speelt een belangrijke rol in alle lichaamscellen. Zo is vitamine B12 nodig voor de aanmaak van rode bloedcellen die zuurstof vervoeren in het bloed, zorgt het voor een goede werking van het zenuwstelsel, maar ook voor het maken van DNA én heeft vitamine B12 invloed op de energiehuishouding.

2. Hoe krijgen we voldoende vitamine B12 binnen?

Vitamine B12 is een wateroplosbare vitamine die vrijwel alleen in dierlijke producten zit: melk, vlees, vis, eieren en zuivel. Het Voedingscentrum adviseert voor een volwassen vrouw 2,8 microgram vitamine B12 per dag. Dat is een schaaltje yoghurt en een portie kabeljauw. Of drie glazen melk en een eitje. Vegetariërs en veganisten lopen risico op een tekort, voor hen is het verstandig om dagelijks een vega(n) supplement te slikken. Er is geen risico op een overdosis, een eventueel teveel wordt uitgeplast.

3. Wanneer ontstaat een tekort?

Geen paniek: een tekort ontstaat niet snel. Het lichaam legt namelijk een voorraad vitamine B12 aan in de lever, 2 tot 5 milligram. Daar kunnen we best even op teren. Zelfs als je de finale van Expeditie Robinson zou halen en op zo’n onbewoond eiland een maand geen dierlijke producten eet, hoef je je geen zorgen te maken. Er ontstaan meestal pas klachten na maanden of zelfs járen te weinig vitamine B12 binnenkrijgen.

Er zijn echter uitzonderingen. Naar schatting slaat 6% van de Nederlanders te weinig B12 op in de lever, blijkt uit cijfers van het NHG. Zij krijgen voldoende binnen, maar het lichaam kan de stof niet uit de voeding halen en opslaan.

Hoe dat komt? Bij de opname van vitamine B12 in het lichaam speelt het maagzuur een belangrijke rol, net als het eiwit intrinsic factor in de dunne darm. Mensen met maagproblemen of een gebrek aan genoemd eiwit kunnen een tekort krijgen.

Volgens Lisette de Groot, hoogleraar voeding van de oudere mens in Wageningen, zijn het vooral ouderen die kampen met een B12-gebrek. Uit onderzoek blijkt dat een op de vier 65-plussers de vitamine niet goed meer kan opnemen, vaak doordat zij geneesmiddelen gebruiken die de zuurgraad in de maag veranderen.

4. Hoe wordt extra B12 toegediend?

Meestal met B12-injecties. Het is aan de arts om te bepalen hoe vaak een patiënt een injectie nodig heeft. Steeds vaker kiezen artsen voor hooggedoseerde smelttabletten, waarmee ook patiënten met een opnameprobleem kunnen worden behandeld, omdat de vitamine dan wordt opgenomen via het mondslijmvlies.

5. Voor welke klachten zorgt een tekort?

Internist-hematoloog Hajo Auwerda: “Doordat de invloed van vitamine B12 zo groot is, zijn de klachten zeer uiteenlopend.” Denk aan: geheugen- en concentratieproblemen, haaruitval, een tintelend gevoel in handen en voeten, blaasontstekingen, spierverzuring en zelfs na een goede nacht nog vermoeid wakker worden.

Te lang rondlopen met een tekort aan vitamine B12 kan verstrekkende gevolgen hebben. Auwerda: “Er zijn vrouwen die niet zwanger werden en zonder succes een IVF-traject doorliepen tot ze B12-injecties kregen. Ik heb inmiddels een plank vol geboortekaartjes. Ook heb ik een meisje van zeventien succesvol behandeld met B12-injecties. De eerste keer dat ik haar zag, zat ze in een rolstoel, na een halfjaar kwam ze lopend binnen.”

6. Waarom wordt een tekort vaak niet gezien?

Vooral bij jonge mensen wordt het vaak aangezien voor een burn-out. Internist-hematoloog Auwerda: “Dan zegt hun huisarts: ‘Je hebt een drukke baan, een gezin, je bent moe... Meld je maar ziek, het is een burn-out.’ Sommige mensen lopen twee tot vijf jaar rond met klachten, gaan naar de neuroloog, de reumatoloog, de psycholoog, de psychiater, niemand kan iets vinden. Tot ze in mijn kliniek terechtkomen en blijkt dat ze een tekort aan B12 hebben.”

Helaas knapt niet iedereen even snel op van de behandeling. “Dat is afhankelijk van leeftijd, hoe weinig B12 er nog was opgeslagen en hoe lang de klachten geduurd hebben. Sommige mensen worden nooit meer helemaal beter omdat de neurologische schade te groot is. Zij houden bijvoorbeeld last van gevoelloosheid of zenuwpijn in ledematen: tintelende, prikkelende, branderige pijn en delen van de huid die doof voelen.”

7. Hoe ontdek je een tekort?

De huisarts kan een bloedtest afnemen om te zien hoe groot de reservevoorraad vitamine B12 is. Wetenschappers zijn er echter nog niet over uit hoe groot dat noodpakket dan precies moet zijn. Het NHG heeft wel een norm vastgesteld, maar sommige artsen, zoals internist-hematoloog Auwerda, vinden dat te veel mensen dan buiten de boot vallen. Het gaat hierbij om de mensen die in theorie een voorraad hebben waarmee ze het wel even zouden moeten kunnen uitzingen, maar die wel kampen met klachten.

Ook hoogleraar Frits Muskiet, expert op het gebied van voedingsgeneeskunde, pleit voor een snellere behandeling met vitamine B12-injecties. Bij een lage, maar officieel niet té lage waarde in het bloed, zou het gezonde verstand de overhand moeten krijgen, schreef Muskiet in het wetenschappelijke tijdschrift Huisarts en Wetenschap. Vooral omdat de medicatie ongevaarlijk en goedkoop is – een injectie kost slechts € 0,70.

Auwerda: “Mensen met klachten die een lage B12-waarde in hun bloed hebben, maar officieel nog geen tekort, geef ik een proefbehandeling. Die bestaat uit een aantal B12-injecties. Daarvan knapt 90% op. Baat het niet, dan schaadt het ook niet, want een teveel plas je weer uit.”

Dit artikel werd voor het eerst gepubliceerd in 2021.

Bron: Voedingscentrum