Rust bewust: dit is waarom tijd voor jezelf écht gelukkig maakt

Nog even een foto liken, een berichtje sturen of een serie kijken voor het slapengaan. Klinkt ontspannend, maar onze hersenen werken gewoon door. Wie écht uitrust krijgt daar veel voor terug, ontdekt journalist Liesbeth Smit.

Niet zo heel lang geleden liep ik ’s ochtends vroeg over een prachtig verlaten strand. Even een foto maken van dit moois, dacht ik. Toen ik ontdekte dat ik mijn telefoon was vergeten, sloeg heel even de onrust toe. Hoe moesten mensen mij nu bereiken? Wat als ik iemand wilde mailen of appen? Om me vrijwel meteen te realiseren wat een onzinnige reactie dat eigenlijk was. Vrij gestrest ook. Nu had ik het op dat moment inderdaad vrij druk, vandaar dat ik de rust van het strand had opgezocht. Maar terwijl het geluid van de zee het enige was wat mij op dat moment had moeten bezighouden, maalde het door mijn hoofd dat ik geen contact kon maken met de wereld. En – de horror! – de wereld niet met mij. Kortom: paniek.

Versnelling van de tijd

Schrale troost: ik ben niet de enige die zo reageert. Ontspannen, rust vinden, wordt steeds moeilijker in een wereld die altijd aanstaat, ook online. Rennen-vliegen-racen doen we overal: behalve dagelijks ladingen e-mails wegwerken op ons werk of op andere manieren proberen te multitasken, stoppen we ook onze vrije tijd nog eens vol verjaardagen, weekendjes weg, sporten, cursussen, huishoudelijke klusjes en verbouwingen. En die drukte is dus van alle leeftijden. “Als ik tegenwoordig even niets te doen heb, bekruipt me bijna een soort paniekgevoel”, vertelde actrice Diane Keaton (76) onlangs in een interview. “Dus dan plan ik maar snel iets nieuws.” En dat gevoel komt doordat we het steeds drukker krijgen én we steeds meer willen.

De Duitse socioloog en onthaastingsgoeroe Hartmut Rosa, deed talloze onderzoeken naar wat hij ‘versnelling van de tijd’ noemt. Door handige uitvindingen, zoals stofzuigers, wasmachines, computers en uiteindelijk smartphones, werd ons ooit veel werk uit handen genomen. In plaats van die vrijgekomen tijd te besteden aan kalmer en gemakkelijker leven, zijn we die gaan opvullen met andere activiteiten, waardoor we veel meer prikkels krijgen en er ook meer last van hebben.

• Rebecca: “Yoga Nidra (een yogavorm die liggend wordt uitgevoerd, red.) is een fantastische manier om op te laden en tot rust te komen.”
• Nathalie: “Als ik weer de baas wil worden van mijn gedachten, ga ik lekker (e-)sporten of ik neem een duik in het zwembad om me letterlijk gewichtloos te voelen.”
• José: “Soms meld ik thuis aan de rest dat ik er even niet ‘ben’. Dat varieert van een ochtend tutten in de badkamer tot een paar dagen alleen weg. Even mijn eigen plan trekken geeft veel rust.”
• Sandra: “Ik heb besloten wat minder boos te worden/zijn en alles wat negatief is niet of minder te doen. Het kost soms wat wilskracht en consequent zijn, maar het levert veel ruimte en rust op.”
• Herma: “Tijdens mijn schildercursus ben ik twee uur uit mijn hoofd. Heerlijk.”
• Prem: “Vroeger deed ik een dutje als ik moe was, nu ga ik wandelen. Zowel mijn hoofd als lichaam zijn daarna helder en opgeruimd.”
• Ingeborg: “Ademhalingsoefeningen! Bhramari Pranayama werkt heel kalmerend bij mij.”
• Elly: “Ik sta altijd ruim op tijd op, zodat ik de dag rustig kan beginnen.”
• Ilse: “Strijken! Een mand vol gekreukt wasgoed omtoveren in strakke stapeltjes werkt voor mij.”
• Saskia: “Met de hand onkruid wieden. Dus niet schoffelen.”

Uitgestelde stress

Last hebben van drukte of druk noemen we stress. Dat is een enorm maatschappelijk probleem: zo’n 88% van alle Nederlanders zegt zelfs dagelijks stress te ervaren. Uit onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) over 2021 blijkt dat onze mentale gesteldheid momenteel op een dieptepunt is. Uiteraard is er de invloed van de coronaperiode, maar ook het fenomeen ‘uitgestelde stress’ is opvallend hoog: mentale en fysieke klachten die we pas willen aanpakken als de tijd daar in onze ogen rijp voor is: ‘Pas als deze crisis/angst/onzekerheid voorbij is, kan ik weer ontspannen, nu nog even volhouden’. Sowieso probeert slechts de helft van de mensen iets te veranderen aan stress-gerelateerde klachten, zoals een stijve nek en schouders, slecht slapen en vermoeidheid, neerslachtigheid en een algeheel gevoel van onrust.

Zo kan acute stress uitgroeien tot chronische stress. Thuis ontspannen lukt de meesten vaak nog wel, al is de vraag hoe effectief die ontspanning is. Uit recent onderzoek van gezondheidsnet.nl blijkt dat urenlang televisiekijken en op een telefoon of tablet scrollen de populairste activiteiten zijn om tot ‘rust’ te komen. Maar languit op de bank op vijf appgroepen reageren, terwijl Netflix aanstaat of zelfs in bed dat Facebook-bericht nog even lezen en liken, werkt alles behalve ontspannend. Sterker: het zorgt ervoor dat we soms een onwerkelijk of verdoofd gevoel ervaren, alsof ons hoofd vol watten zit en er – letterlijk – tijd verdwijnt, ook wel dissociatie genoemd. Aangezien de komende jaren steeds geavanceerdere technologie op de markt zal komen is de grote vraag hoe we daar goed en vooral gezond mee leren omgaan.

• Maak een leuke-dingen-lijst (en voer ’m uit)
  Denk aan: tekenen, lekkere koffie drinken, mooie muziek luisteren of hard lachen om een grappige podcast.
• Lees
  Boeken lezen stimuleert concentratie en creativiteit én houdt ons in het hier en nu. Dat geldt ook voor luisterboeken.
• Zeg nee
  Een rustige nee is niets meer dan een antwoord, geen kille afwijzing.
• Kijk eens naar vroeger
  Wat we als kind leuk vonden om te doen, is vaak ook nu nog zo. Knutselen, zwemmen, breien, handwerken, dansen of zingen: rust vinden kan verborgen zitten in hobby’s van toen.
• Doe aan microbreaks en braindumps
  Idealiter doen we na twintig minuten concentratie vijf minuten iets anders en gaan daarna weer verder. Veel stress? Maak gebruik van een braindump. Dan schrijf je alles, maar dan ook álles wat je bezighoudt op papier. Hierdoor kunnen die gedachten niet meer worden vergeten. En dat geeft rust.
• Plan consequent één avond per week voor jezelf in
  Meteen een weekend of hele week vrij nemen mag natuurlijk ook.
• Ga naar buiten
  Elke vogelaar, wandelaar of andersoortig natuurmens weet: niets is zo helend en rustgevend als een bos, hei of strand.
• Zeg energievreters gedag
  Het klinkt onaardig, maar sommige mensen hebben nu eenmaal een uitputtend effect. Probeer dat contact tot een minimum te beperken of neem helemaal afscheid.
• Doe een digitale detox
  Zet het liefst meerdere dagen per week ’s avonds na het eten alle apparaten uit. Sociale media zijn aangetoond een grote bron van mentale onrust, dus doseer ze bewust.
• Zorg voor een rustige (leef)omgeving
  Een opgeruimd huis geeft een opgeruimd hoofd. Rustige kleuren, planten en meubels ook.
• Laat het los
  Die afwasmachine die klaar is om uitgeruimd te worden, is dat op een later moment ook nog wel.
• Accepteer wat niet te veranderen is
  Piekeren over wat buiten onze cirkel van invloed ligt, is zeer stressvol en heeft weinig zin. Focus op zaken waar je wel invloed op hebt en handel daarnaar.
• Doe alleen het hoognodige
  Dat is niet lui, dat is effectief met schaarse tijd omgaan. Schrap alle onbelangrijke dingen uit de agenda en zie: de wereld draait ook zonder door.

Effectiever en gelukkiger

Gelukkig is er ook goed nieuws. Wie wél goed uitrust, neemt betere beslissingen, heeft harmonieuzere relaties, is creatiever en voelt zich gelukkiger dan wie zijn of haar rust niet zo serieus neemt. En dat kan al met relatief eenvoudige ingrepen, blijkt uit het boek Rest. Why you get more done when you work less van Alex Soojung Kim-Pang. Omdat overwerken of te veel doen voor velen min of meer de norm is geworden, is het van levensbelang om daar effectieve rust tegenover te zetten. Bijvoorbeeld door wandelingen te maken tijdens de lunchpauze, dutjes te doen, werk en privé strikt te scheiden (let dus goed op met thuiswerken, neem voldoende pauzes en werk niet ’s avonds nog even een uurtje extra) en, leuk: door die rust daadwerkelijk in te plannen. Om die tijd vervolgens te besteden aan wat écht ontspant. Dat kan van alles zijn, als het er maar voor zorgt dat we uit ons denkende hoofd gaan en onze hersenen rust krijgen. En wij daarmee ook.

“Misschien zijn we gaandeweg een beetje weggedreven van onze persoonlijke behoeftes en luisteren we te veel naar wat anderen van ons verwachten of verlangen”, zegt de Amerikaanse klinisch psycholoog Rachel Andrews. In haar praktijk spreekt ze regelmatig cliënten die zeggen meer bezig te zijn met de zorg voor anderen – kinderen, familie, vriendschappen, collega’s – dan met wat ze zelf nodig hebben. “Tegen de tijd dat we eindelijk een avond of weekend vrij zijn, is er vaak geen energie meer over om iets anders te doen dan bankhangen. Je moet je afvragen hoe leuk een leven is dat alleen maar in dienst staat van wat andere mensen van jou verwachten.”

Andrews heeft natuurlijk helemaal gelijk. Bovendien heeft ze de tijdsgeest mee, want de tijd dat ‘Druk!’, of erger: ‘Drukdrukdruk!’ een antwoord met aanzien was op de hoe-gaat-het-met-je-vraag, is al een tijdje voorbij. Het besef groeit dat rust, overzicht en een eenvoudiger leven een stuk gezonder (en leuker) zijn dan gejakker en to-do-lijstjes. Dat blijkt ook uit de huidige trends ontspullen, versimpelen en minimaliseren. Mindfulness is een bekend woord geworden, yoga is hip en de productie van kleurboeken voor volwassenen groeide het afgelopen jaar met 13%. En dat komt omdat we dus rustig worden van die dingen.

Alleen maar zíjn

En wat rust geeft, maakt gelukkig. Dat was ook precies wat ik uiteindelijk werd, die ene ochtend aan zee zonder telefoon. Waarin ik domweg niets moest – geen foto maken, geen app sturen (‘mooi hier!’), geen mail beantwoorden. Ik hoefde er alleen maar te zijn. Na de eerste onwennigheid – dat wel – was dat heerlijk. Zittend op een muurtje met een chocolade-ijsje en wat meeuwen als gezelschap sprak ik met mezelf af: vanaf nu plan ik dit elke week standaard in, want ik wil meer leuk en minder lawaai in mijn leven. Daar ga ik bewust naar op zoek, op elk gebied. En op de momenten dat ik daarmee bezig ben: mij niet bellen. Ik ben inmiddels zo’n twaalf ijsjes en een liefde voor meeuwen verder en heb er nog geen moment spijt van gehad.

Tekst: Liesbeth Smit | Fotografie: Elmar Krop