Isa Hoes: “We zijn erdoorheen gekomen, we hebben het goed nu”

Isa Hoes (55) had nooit gedacht dat ze dertien jaar na de zelfgekozen dood van haar man Antonie Kamerling er nóg over zou praten. En nu is er de film, gebaseerd op haar boek ‘Toen ik je zag’. “Ik zag mijn eigen leven op het scherm, dat greep me tóch weer naar de keel.”

“Wat vind je ervan?” wil actrice Isa Hoes weten. Ze is net aangeschoven in een bar in het centrum van Amsterdam, niet ver van waar ze woont. Het is nog vroeg en rustig, de zon schijnt naar binnen. De paar andere gasten in de zaak zijn met een kopje koffie verdiept in hun krant.
Toen ik je zag draait nu in de bioscoop, enkele weken na dit gesprek. Het is de verfilming van het gelijknamige boek uit 2015 dat Isa schreef over haar leven met Antonie Kamerling. In 2010 stapte de populaire acteur uit het leven, na een lange worsteling met zijn manische depressiviteit. Hun kinderen – Vlinder en Merlijn – zijn dan vijf en twaalf jaar oud. Acteurs Noortje Herlaar en Egbert-Jan Weeber zijn in de huid gestapt van Isa en Antonie. De twee uur durende film is geen gemakkelijke zit, temeer omdat je weet hoe het verhaal afloopt. Het is geen fictie, Antonie is er niet meer en Isa heeft dit allemaal met hem doorgemaakt.

Wat bij me opkwam: het is geen exploitatiefilm geworden.

“Dat was ook een van mijn eerste reacties: het is ontzettend respectvol gedaan. Het is een verhaal over mensen, en over wat mensen doormaken. Ik hoop dat het herkenning biedt aan anderen.”

In welke mate was je nog verrast, hoe ging je de vertoning in?

“Met Ben Verbong, de regisseur, heb ik vijf jaar lang aan het script gewerkt. Meelezen en veel gesprekken, dat gebruikte hij dan weer. Toen dat klaar was, dacht ik: nu is het uit mijn handen. Ik ben één keer op de set geweest, maar dat voelde ongemakkelijk. Ik wilde de acteurs geen extra stress geven. Ik zag mijn eigen leven op het scherm, dat bracht me af en toe in de war. Maar op een gegeven moment greep het me naar de keel en was ik tot het einde toe in tranen. De wanhoop en onmacht die ik bij Noortje zie, zo was het ook. Ik heb de film daarna nog één keer bekeken met de kinderen en toen dacht ik: klaar, nu wil ik hem nooit meer zien. Ik ga wel naar de première, maar na de rode loper draai ik me om. Ik sluit wel weer aan bij het feestje na afloop.”

Wat me zo tragisch leek, is de fase waarin Antonie hulp zoekt bij een psychiater en bang is dat de pers erachter komt.

“Hij was daar erg panisch over. Hoezo? Praat erover, zei ik steeds tegen hem.”

In die tijd was het taboe op psychische hulp zoeken groter?

“Het erge is, het is nu nog steeds een taboe. Ontzettend veel jongeren zijn depressief, zitten niet lekker in hun vel en kunnen daar niet over praten. Mijn kinderen geef ik nadrukkelijk mee om lastige gevoelens te bespreken. De blauwe periodes horen er ook bij, het leven is niet alleen maar leuk. Maar ik kan dat wel zeggen, het is nog steeds aan hen zelf om aan de bel te trekken.”

Op social media wordt meer dan ooit open over mentale gezondheid gesproken.

“Zo lijkt het. Antonie deed dat ook slim: ‘Ja, maar ik ben er toch heel open over?’ Ja, als-ie er weer uit was. Dan zei hij: ‘Ik heb het zo zwaar gehad, maar ik ben er weer hoor.’ Met die stralende lach van hem. Nooit tijdens de donkere episodes zelf. Na zijn dood zag ik met familie wat interviews terug en keken we elkaar aan. Hij zei heftige dingen over de dood, waarom greep niemand in? ‘Jij wist toch dat hij dood wilde?’, zeiden mensen tegen me. Tegen de schoonmaakster had hij blijkbaar wel verteld dat hij een dag eerder onder het ijs had willen rijden. Nee, ik wist dat niet. Dan had ik wel ingegrepen.”

Dat ingrijpen – denk je dat je iets had kunnen doen?

“Nee. Waarschijnlijk niet. Dat was een van de eerste dingen die mijn psycholoog tegen me zei: ‘Als iemand dood wil, zelfs in een gesloten inrichting, dan kan hij dood. Talloze keren heb ik het meegemaakt. Maak je geen illusies dat jij hem kon redden.’ Dat was fijn om te horen. Ik ben ook nog eens enorm voorstander van persoonlijke vrijheid. Mensen moeten hun eigen keuzes maken, ook deze enorm heftige. In het boek heb ik voorin een hoofdstuk opgenomen over hoe ik gehoopt had dat het zou zijn gegaan, in samenspraak en harmonie. Had dat ooit zo gekund? Waarschijnlijk niet. Daarom is het ook zo verdrietig, het is iets waarin mensen altijd alleen zijn. Omdat ze weten: iemand erbij betrekken kan niet.”

Aan het einde van de film zien we ‘jou’ met de kinderen door de duinen wandelen. Er gaat optimisme uit van die scène, maar je ging een zware periode in.

“Ik dacht steeds maar: ik ben niet de enige die er alleen voor staat, er zijn er meer.
Gewoon maar mijn hart volgen, diep ademhalen en springen. Als ik nu naar de kinderen kijk en zie hoe verbonden wij zijn, ben ik blij. We zijn erdoorheen gekomen, we hebben het goed. Lange tijd was ik enorm op hen gefocust. Vriendinnen van me werden verliefd, hadden relaties. Dat is iets waar ik bang voor was – of ben, ik weet het niet. Ik wilde er volledig zijn voor de kinderen. Het gaf ook afleiding, een doel. Het is fijn om nodig te zijn. Nog steeds betrap ik mezelf op die neiging, terwijl, ze zijn allebei behoorlijk goed gelukt. Ze hebben een eigen leven nu, ze hebben me niet meer nodig zoals toen.”

Ontstaat er nu dan meer ruimte voor zoiets als een relatie?

“Zelf denk ik dat ik daar steeds voor open heb gestaan, maar misschien wordt me pas duidelijk waarom dat niet zo was als ik eindelijk weer een keer een relatie heb. En snap ik dán wat nu mijn blinde vlek is. Ik heb gedatet, maar die ervaringen zijn op één hand te tellen. Datingsites heb ik geprobeerd, maar daar ben ik weer vanaf. Ik vind het verschrikkelijk om mensen te swipen en beoordelen op hoe ze eruitzien. Laatst zei iemand: ‘Jij valt altijd op verkeerde types.’ Ik dacht: o, is dat zo? Misschien wel. Het kwam bij me op om eens een professioneel datingbureau in te schakelen, maar daar is het nog nooit van gekomen.”

Mijn vraag suggereert een beetje dat je leven pas af is als...

Ze breekt in: “Nee, nee, ik heb een ontzettend leuk leven, vriendinnen waar ik leuke dingen mee doe. We reizen veel, lachen ons suf. Sommigen hebben relaties, en dat is niet alleen maar rozengeur en maneschijn. Ik kan heerlijk mijn eigen gang gaan, geen gedoe, geen verplichtingen. Dat is ook fijn.”

Maar wat ook aan de vraag ten grondslag ligt: het is je gegund dat jij ook weer een keer een beetje gedragen wordt.

“Tuurlijk, dat zou leuk zijn, dat ik mijn hoofd op iemands schouder kan leggen. Dat is nu niet zo. Maar ik sta niet meer overal alleen voor. Mijn dochter kookt graag. Als ze aan het studeren is, vraagt ze weleens: ‘Mam, mag ik koken? Even mijn hoofd leegmaken.’ Nou ja... Vooruit dan maar, als jij dat per se wil.” (lacht)

Je zoon wilde aanvankelijk niets weten over de dood van zijn vader. Een paar jaar geleden maakte hij een draai en schreef hij een boek waarin hij uitzoekt wie zijn vader was.

“Ja, poeh, heftig vond ik dat. Eerst hou je tien jaar de deur compleet dicht, en dan stap je ineens een rollercoaster in: films bekijken, interviews, gesprekken met mensen die hem kenden. In het boek las ik hoe eenzaam Merlijn in die tijd is geweest, dat vond ik als moeder het allerergst. Op een gegeven moment in het schrijfproces klopte hij bij me aan. Hij was benauwd, had paniekaanvallen, het werd te veel voor hem. Kom maar bij mij in bed, zei ik. Ik heb meteen al mijn afspraken afgezegd. Er kwamen angsten bij hem naar boven: ben ik zoals mijn vader, die zei dat hij niet dood wilde, maar toch...? Drie dagen lang is hij bij me in bed gebleven. Na een poosje ook Vlinder erbij op een extra matras. We hebben veel met elkaar gepraat. Het was een manier van verwerken die erg goed was. Laat maar zien waar je bang voor bent. We zijn nog dichter bij elkaar gekomen dan we al waren. Daarna heeft Merlijn een fijne therapeut gevonden.”

De film is er nu. Komt er ook een moment waarop je zegt: nou is het klaar?

“Na deze film denk ik wel. Ik heb met Merlijn een boek over rouw geschreven, daar hebben we lezingen over gegeven. Ook dat is klaar nu. Ik had niet bedacht van tevoren dat ik hier dertien jaar over zou praten, met tussenfases. Dan was ik er niet aan begonnen. Een verfilming zag ik aanvankelijk niet zitten, tot Ben zich meldde en bleek dat hij enorm goed aanvoelde wat het verhaal nodig had. Dat maakte dat ik overstag ging.”

In de film komt aan bod dat je moeder in je babyboek schreef dat je ongewenst was. Hoe was je relatie met je haar?

“Ja, ingewikkeld. Ik ben een nakomertje, het was niet de bedoeling dat ze nog zwanger werd op haar 39e. Ze had al een miskraam gehad, daarna kwam mijn broer Onno met een keizersnee. Houden we het of niet, daar hebben ze echt over getwijfeld. En ik las dat tijdens mijn puberteit in mijn babyboek. Ze waren uiteindelijk blij met me, maar ik vroeg me ineens af of ik die twijfel al die tijd heb gevoeld. Mijn aanname is dat je als kind in de buik een enorme connectie hebt met je moeder. Als zij bang was, en in paniek, en eigenlijk niet wilde... Je kiest je familie niet uit. Ik voelde al vroeg hoe belangrijk vriendschappen voor mij waren. Ik heb moeten leren om daarin te investeren, en eerlijk te zijn.
Tegen mijn kinderen zeg ik: ik ben niet slimmer dan jullie, ik ga wel al dertig jaar langer mee. Neem mee wat je gebruiken kunt, gooi de rest weg. Dit soort gesprekken over onze ouders kon ik met Antonie altijd goed voeren. Zo jammer dat dat niet meer kan.” Met een knipoog: “Dat was een understatement, hè?”

Ik kan me voorstellen dat je, na alles wat je hebt doorgemaakt, nu weet: ik kan veel aan.

“Ja. Vooral net na Antonies dood dacht ik vaak: wat klagen mensen toch veel. Dat deed ik zelf natuurlijk ook. Maar ik merkte: ik kan wel zeuren dat ik moe ben, het moet allemaal wel gewoon gebeuren. Dat maakte me ook een tijd wat hard. Naar mezelf en ook naar anderen. Stel je niet aan – dat zei ik dan niet letterlijk, maar dat zat er wel onder. Nu denk ik: we doen allemaal maar wat, in de moeilijke en ook tijdens de goede momenten. Ik heb meer mededogen met mensen. Wat weten we nou werkelijk van elkaar? We proberen naar vermogen. Mijn ouders hebben ook hun best gedaan.”

Je zei dat je kinderen leuk zijn gelukt. Kun je ook in de spiegel kijken en denken: ik ben zelf ook best gelukt?

“Ja, zeker. Ik durf aan mezelf te werken als ik denk dat het nodig is. Ik durf kwetsbaar te zijn tegenover de kinderen als ik het soms moeilijk heb. Ik denk er niet veel over na, maar af en toe komt het besef binnen: ik heb het gewoon gedaan al die jaren, en goed ook.
Ik heb heus ook weleens getwijfeld of ik het juiste deed. Inmiddels durf ik gewoon te zeggen: ik ben een hartstikke goede moeder. Zo fijn vind ik dat.”

• In het Libelle TV-programma Story of my life blikt Isa aan de hand van haar eigen Instagram-posts terug op belangrijke momenten in haar leven. libelle.nl/storyofmylife
  

Styling: Patty Zomer. | Haar en make-up: Marloes Bovelander. | M.m.v. Selected Femme (pak), H&M (hemd, gele trui), Zara (riem, laarsjes, colbert, broek), Cos (hoedje), Custommade (trui), Drykorn (regenjack), Ivy Lee Copenhagen (vintage laarzen), jeans privébezit