Özcan Akyol: “Huisje-boompje-beestje werkt prima voor mij”

Schrijver en presentator Özcan Akyol (39) probeert in deze drukke fase van zijn leven vooral met zijn gezin te zijn óf te werken. “Soms ga ik al om kwart over negen naar bed. Dan ben ik ’s ochtends fris om te schrijven.”

Het zijn extreem drukke tijden voor Özcan Akyol, ook wel bekend als Eus. Hij ontwikkelt een documentaireserie over Turkije, werkt onder meer aan nieuwe afleveringen voor het tv-programma De geknipte gast en schrijft columns voor acht verschillende media. Aan het toch al lange lijstje, van onder meer Algemeen Dagblad tot Varagids, is net JFK toe-gevoegd, het tijdschrift ‘for great men’. “Heel leuk, je krijgt niet overal het podium om man te zijn.”

Eus brak in 2021 door met het boek Eus, losjes gebaseerd op zijn eigen leven in een gezin van Turkse gastarbeiders, waar iedereen, in zijn woorden, slachtoffer was van het humeur van zijn vader. Hij raakte verzeild in de misdaad, was chauffeur voor een criminele organisatie.
In de gevangenisbibliotheek ontdekte hij de literatuur, en de uitwerking van boeken op zijn brein. “Een sensatie.” Het is niet voor niets dat een van de programma’s die hij presenteert Eus’ Boekenclub is, dat in april weer is begonnen. Na een bescheiden start tijdens de Boekenweek van 2021 is het concept nu uitgegroeid tot een zeventiendelige serie van veertig minuten per aflevering. Schrijvers, dichters en verzamelaars komen langs, en ook een enkele minister. Het idee: met heel veel vaart de liefde voor het lezen aan de man brengen, zonder onderscheid tussen literatuur met een hoofdletter L en mensen die op een andere manier gefascineerd zijn door lezen. “De Boekenclub moet heel toegankelijk zijn, maar ook niet zo toegankelijk dat het een knieval wordt voor mensen die eigenlijk niet van boeken lezen houden. Ik ben schrijver en lezer. In dit programma kan ik én inhoudelijk bezig zijn én is er ruimte voor luchtigheid.”

Ben je zelf ooit lid geweest van een leesclub?

“Ik had er een met mijn vriendin, Anna van den Breemer. We lazen hetzelfde boek, kochten in de winkel twee exemplaren, en na een paar dagen gingen we er dan over praten. We begonnen eraan toen we net verkering hadden. Alle dubbele exemplaren hebben we uiteindelijk verkocht op zo’n kleedjesmarkt, met de kinderen.”

Wiens idee was die club?

“Mijn idee. Om de beurt mocht je een boek uitkiezen, en vervolgens was er een deadline en een moment om het te bespreken. Het was niet vrijblijvend, het moest wel worden gelezen. Ik geloof dat Stoner ons eerste boek was, van John Williams.”

En, waren jullie het met elkaar eens?

“Het ging niet zozeer om een mening. We hadden het meer over: wat waren voor jou de hoogtepunten, en waarom, het stilistisch uitlichten van bepaalde passages en hoofdstukken, dat werk.”

Heeft je vriendin ooit moeite gehad met een boek dat je had gekozen?

“Nou, Anna staat wel open voor nieuw materiaal. Andersom heb ik weleens moeite gehad met haar keuzes. Dat ik dacht: dit is echt een vrouwenboek, niets voor mij. Achteraf denk ik dat ik daar dan ook wel gelijk in had.”

Anna is ook journalist. Ze heeft nu haar vierde boek geschreven, Het perfecte zusje, een thriller. Heb je dat ook samen met haar gelezen?

“Zeker, zeker.”

Hoe ging dat?

“Poeh! Ik ben een heel strenge meelezer. Ik heb vroeger schrijfworkshops gegeven en ook redactiewerk gedaan. Van nature wil ik zeggen: dit is niet goed, dit kan beter, dit kan weg. Maar ik heb geleerd te beginnen met positief commentaar. Eerst uitleggen wat je goed vindt, zeggen dat je trots bent – dat ben ik natuurlijk ook – en pas dáárna zeggen wat eraan mankeert. Dat kritische is niet verdwenen. Wat ook een belangrijke les is: het is mijn mening, ik kan er helemaal naast zitten. Maar ik weeg wel echt elke komma, elk woord.”

Wat vindt Anna daarvan?

“Daar had ze in het begin wel moeite mee. Inmiddels staat ze er erg voor open.”

Het is ook wel belangrijk om het gezellig te houden thuis, toch?

“Je moet op een gegeven moment begrijpen dat kritiek niet persoonlijk is. Tja, en als je complimenten wil, dan moet je dat van tevoren zeggen. Dan ga ik complimenten uitdelen.”

Anna’s boek werd meteen een bestseller.

“Het is ongelooflijk om te zien wat voor publiek ze heeft gevonden. De markt voor thrillerschrijvers is overbelast, ik vind het heel knap dat ze ertussen is gekomen.”

Nu heeft Anna een boek geschreven, maar jullie zijn allebei ontzettend druk. Hoe doen jullie dat met het gezinsleven?

“Dat is een kwestie van goede afspraken maken. Ik ben ’s avonds vaak weg, dus als Anna de ochtenden of middagen nodig heeft om te schrijven, ben ik met de kinderen. Of we regelen een oppas. Ik vind het fascinerend om te zien hoe mensen op ons reageren: hoe kunnen jullie allebei toch zo productief zijn? Het gaat om elkaar dingen gunnen, en goed plannen. Dan komt het wel goed.”

Is er iets wat jullie ervoor moeten laten?

“We gaan nooit naar een café, als je dat bedoelt. We verspillen geen tijd. Natuurlijk, dat is een beetje arbitrair, misschien vinden andere mensen naar een café gaan helemaal geen tijdverspilling. Maar wij proberen in deze fase van onze levens met de kinderen te zijn, met elkaar dus, of te werken. Soms gaan we al om kwart over negen naar bed. Dan ben je ’s ochtends vroeg fris om te schrijven, nog voor de kinderen wakker zijn. Anna is nog wel sociaal actief met verjaardagen en zo, ik doe daar helemaal niet aan.”

Hoe ontspan je dan?

“Door te werken. Ontspanning door inspanning. Werken geeft me energie.”

Een van de projecten waar Akyol aan werkt, is een documentaireserie over het honderdjarig bestaan van Turkije. De Republiek Turkije werd gesticht in 1923, in vier of vijf afleveringen wil hij onderzoeken wat er over is van de ambities van honderd jaar geleden. Op 14 mei zijn de presidentsverkiezingen, dan gaat Akyol voor het eerst sinds de aardbeving weer naar Turkije. De grootste ramp ooit voor Turkije, schreef hij een week na de aardbeving op Twitter. “Toen ik wakker werd, de ochtend van de ramp, zag ik een pushbericht op mijn telefoon. Aardbevingen komen in Turkije wel vaker voor, dus ik schrok niet meteen, tot ik zag hoe groot het gebied was. Ik zette de Turkse televisie aan, daar is het twee uur later, dus het was er al licht. Wat ik toen zag... Zo verwoestend.”

Welke impact heeft de ramp op jou?

“Dat moet je niet overschatten. Ik heb er gefilmd, voor de tweede serie van De neven van Eus, maar er wonen geen dierbaren van mij in het gebied. Mijn persoonlijke binding met het rampgebied bestaat eruit dat ik er drie keer ben geweest in één jaar. Doordat ik de taal spreek, begrijp ik net wat beter welke ellende de mensen daar doormaken.”

Ga je straks terug naar het rampgebied?

“Misschien later. Nu richten we ons vooral op de verkiezingen, want die zijn van grote betekenis voor de toekomst van het land. Het klinkt misschien gek, maar de aardbeving wordt maar een klein hoofdstuk in de documentaireserie.”

Het is de grootste ramp ooit in modern Turkije. Dat is toch ook geschiedenis?

“De grootste natuurramp. Er zijn ook vijf coups geweest, oorlogen, burgeroorlogen. Turkije is meer dan die aardbeving.”

Praat je erover met je kinderen?

“Mijn kinderen zijn vijf en zeven. Mia, de oudste, kijkt nu het Jeugdjournaal. Eerst moesten we de inval in Oekraïne uitleggen, en toen kwam dit erachteraan… Ze begrijpt het beter dan haar broertje. Die pakte zijn spaarvarken, haalde alle centjes eruit, en zei: ‘Kunnen we dit geld niet naar Turkije sturen?’”

Na de zomer verschijnt jouw boek, Afslag 23. Twee jaar geleden zei je al dat het bijna af was.

“Ik wilde dat het tijdens de Boekenweek uitkwam, maar die is vanwege corona twee keer gecanceld. Dus ja, het was af, maar toen ik het nog een keer ging lezen, heb ik het perspectief veranderd. Het was in de hij-vorm geschreven, maar ik heb er ik-vorm van gemaakt. Dat werkte beter. En de hoofdpersoon heet ook weer Eus. Het gaat over een jongen die worstelt met het systeem, verwachtingen, sociale druk. Aan het eind kan hij eindelijk zichzelf zijn, alleen de tragiek is dat je dan eigenlijk óók niet gelukkig wordt.”

Hoezo ben je niet gelukkig als je jezelf kunt zijn?

“Wat nou als jezelf zijn betekent dat je om tien uur ’s ochtends twee glazen whisky nodig hebt? Dan kun je wel lekker jezelf zijn, maar duurzaam is het niet.”

Kun jij jezelf zijn?

“Ik probeer zo veel mogelijk mezelf te zijn, maar de omstandigheden laten dat niet altijd toe.”

Wat zegt dit boek over jou?

“Niet zo veel. Het is niet autobiografisch.”

En waarom heet de hoofdpersoon dan Eus?

“Eus is toch een soort merk geworden. Al mijn hoofdpersonen heten Eus. Het is duidelijk dat ik deze hoofdpersoon niet ben. Hij maakt andere keuzes, heeft een ander leven, maar zijn karakter lijkt wel op mij. We zijn soulmates. Ik heb die worsteling vroeger ook gehad. Ik heb lang een bon vivant willen zijn, willen spelen met de zelfdestructieve kant die in mij zit. Drank, ongezond leven, me niet binden aan wie of wat dan ook. Inmiddels heb ik me allang neergelegd bij hoe het leven nu is. Huisje-boompje-beestje, dat werkt voor mij prima.”

Zou je ooit samen met Anna een boek willen schrijven?

“Nee.”

Daar hoefde je niet lang over na te denken.

“We hebben een heel andere stijl, een heel ander arbeidsethos. Anna legt zichzelf meer druk op. Ik weet precies wat ik wil doen op een ochtend: zeshonderd woorden schrijven, en dan ben ik klaar. Anna kan eindeloos blijven doorschrijven. Soms denk ik: relax nou eens even. Onze aanpak is ook heel anders. Als ik zeshonderd woorden schrijf, blijven die ook staan. Anna kan soms wel duizend woorden schrijven en weer weggooien. Zonde van je tijd, denk ik dan.”

Wat doe jij, van alles wat je doet, het liefste?

“Ik word het gelukkigst van romans schrijven. Ik zou wel een andere cadans willen, ik vind dat ik te lang heb gewacht tussen mijn tweede en derde boek. Maar als ik in de vroege ochtend aan mijn manuscript werk, dan heb ik zo’n andere energie dan wanneer ik researchdossiers zit te lezen van mensen die ik ga interviewen. Als je schrijft, komt de beloning sneller, je komt in een roes. Het is zo lekker om iets te maken wat er nog niet was, en wat je dan daarna kunt delen met anderen. Die spanning eromheen… Dat is het leukste wat er is.”

Dit is Özcan Akyol

Özcan Akyol (1984) is schrijver en columnist voor diverse kranten en tijdschriften. Hij maakte de documentaireserie De neven van Eus, en presenteert verschillende tv-programma’s. Dit najaar komt zijn derde boek uit, Afslag 23. Eus woont in Deventer samen met schrijfster Anna van den Breemer. Ze hebben twee kinderen, Mia (7) en Baran (5).

Styling: Ramona Da Cruz Lopes | Haar en make-up: Tynke Jeeninga | M.m.v.: Guess (trui), Mads Nørgaard (jasje, T-shirt, broek, zonnebril), Levi’s (gympen), Strellson (beige broek), Uniqlo (beige jasje) | Met dank aan: Brasserie Zonnestraal, Hilversum