De dochter van Mieke (53) deed alsof ze studeerde: “In de maanden voor haar dood leek het juist zo goed met haar te gaan”

“De woorden van onze voorganger tijdens de uitvaart van Lotte raakten mij diep: ‘Laten we nu niet de vragen stellen waarop we geen antwoord krijgen, maar de vragen waarop we wel antwoord hebben. Wie was Lotte? Waarom hield je van haar? Wat maakte je gelukkig als je haar zag? Waarom ben je dankbaar haar te kennen? Allemaal vragen die wij kunnen beantwoorden en waarvan ik je vraag: blijf ze beantwoorden, je hele leven lang, want ze vormen een bron van licht en liefde naar het licht van de liefde waar Lotte nu is.’

Het geheim dat Lotte had, de paniek die zij moet hebben gevoeld, we zullen nooit weten waarom ze het niet met ons deelde. Ik kan ernaar gissen, dat heb ik ook volop gedaan, maar ze was zo veel meer dan het meisje dat net deed of ze studeerde, terwijl ze al een half jaar was gestopt. Ze was onze oudste dochter, een ontzettend lieve en ook kwetsbare meid. Stilstaan bij wat zij betekende voor mij en voor anderen, slaat een brug naar de liefde voor haar en die zij ons gaf.

Anders dan anderen

In de maanden voor haar dood leek het goed te gaan met Lotte. Ze was blij, alles liep lekker. Ze had een leuke baan in lijn met haar studie bedrijfskunde en combineerde dat met haar hobby voor muziek. Ze maakte prachtige liedjes achter onze vleugel, had een mooie stem en zat bij een operettegezelschap. Ik was heel gelukkig dat het zo goed met haar ging, want Lotte heeft het best moeilijk gehad. Op de basisschool was ze vaak alleen. Ze had DCD: een achterstand in de ontwikkeling van haar motorische vaardigheden. Ze was anders dan andere kinderen. Ze was heel creatief, dromerig en bijzonder en werd niet altijd begrepen. Na de middelbare school koos ze voor een studie bedrijfskunde. Lotte leek op haar plek. Ze was goed met cijfers en het kostte haar weinig moeite om haar propedeuse te halen. Hoe positief het allemaal ook leek, toch had ik een onderbuikgevoel. Ze had het nooit over studiegenoten, ging ook niet met ze uit. Ik was bang dat ze weer alleen was, maar als ik vroeg hoe het ging en hoe ze zich voelde, dan zei ze altijd dat alles goed was. Ze is mijn oudste, als moeder moest ik wennen aan de overgang naar het hbo. Op de middelbare school kun je een mentor bellen om je zorgen te uiten. Ook al woonde ze nog thuis, haar leven speelde zich af in Zwolle, waar ze studeerde. Als ouders was er geen contact met docenten. Het was het grote loslaten, wat er tenslotte bij hoort.

Niemand wist het, wij ook niet

Er zijn twee momenten geweest waarop ze mijn man en mij om hulp vroeg. Daaraan merkten we dat het niet helemaal volgens plan ging. In het tweede jaar haalde ze een vak niet, waardoor ze vertraging opliep. Ook wilde ze uitstel aanvragen voor het inleveren van een verslag. Ze was er verdrietig over en moest huilen. Ze had niet hard genoeg gewerkt, vond ze. Wij maakten er geen probleem van. Ze was nog zo jong, wat maakte een jaar langer studeren nou uit? Wij betaalden haar studie, maar ze drong erop aan dat ze in dat extra jaar de helft van het collegegeld zou betalen. Dat vond ze eerlijk, omdat ze in haar ogen nalatig was geweest. We zochten er verder niets achter. Als ze had gezegd dat ze de verkeerde keuze had gemaakt, het gevoel had dat ze het niet aankon, welk alarmsignaal dan ook, dan hadden we anders gereageerd. Bezorgder, hulp ingeschakeld misschien. Natuurlijk checkten we daarna hoe het ging. Zoals altijd was het antwoord: ‘goed’. We wisten dat ze misschien ook wel de muziek in wilde. Wij steunden haar daarin. Wilde ze naar het conservatorium? Dan moest ze dat vooral doen. ‘Je bent er bijna’, zei ik weleens tegen haar in de laatste maanden van haar studie bedrijfskunde. ‘Nog even en dan mag je je hele leven lang zingen.’ Dat muziek maken deden we vaak samen. Ik op dwarsfluit, zij op de vleugel, waarop ze ook eigen liedjes componeerde. Ik ben musicus en Lotte ging vaak mee naar mijn concerten. Eén keer per jaar deden Lotte, mijn man en ik met elkaar mee aan een musical. Het gemis van samen muziek maken is zo groot!

Het ging mis toen Lotte in het derde jaar stage ging lopen en deze blijkbaar niet goed regelde met haar opleiding. Ze deed prima stages, maakte er verslagen van en kreeg mooie beoordelingen, maar stuurde die niet naar school. Waarom Lotte het zo deed? Geen idee. Niemand wist ervan, wij ook niet. Ergens is het daar al in haar koppie gaan wiebelen. In januari 2019 viel Lotte van de trap. Ik zag het aan haar van pijn vertrokken gezicht, er was iets mis met haar schouder. Ik heb nog foto’s waarop je ons samen ziet wachten voor de operatie die ze nodig bleek te hebben. Ik was bij haar toen ze bijkwam uit de narcose. Met wat ik nu weet, vind ik het zo raar dat ze toen al met een geheim rondliep. Ze was destijds al gestopt met haar studie, maar ik had werkelijk waar geen idee. Natuurlijk nam ik mezelf dat kwalijk, heel erg zelfs. We hadden zo’n goede band, kletsten veel, ik had het moeten zien! Aan de andere kant vraag ik me af wat ik dan had moeten zien. Ze liet niets los. Achteraf waren die signalen er wel. Ze ging niet meer naar school, maar omdat ze aan het afstuderen was, vond ik dat niet gek. Wel vond ik dat ze er weinig tijd aan besteedde. Als ze even bezig was, klapte ze haar laptop al snel weer dicht. Kwam dat wel goed met haar eindscriptie? Moest ze er niet meer aandacht aan geven? Die vragen heb ik gesteld en zoals altijd wimpelde ze die weg met een ‘komt goed’. Er was geen reden om me zorgen te maken. Inmiddels weten we dat ze zich in april 2019 liet uitschrijven en nooit meer naar school is gegaan.

Wat zal ze zich eenzaam hebben gevoeld

Ze ging met ons mee op zomervakantie naar Spanje. Dat maakte me best trots. Onze meiden van tweeëntwintig, negentien en zestien vonden het nog steeds fijn om met ons mee te gaan. Vlak voor die vakantie vertelde Lotte dat ze bericht had gekregen van haar opleiding. Haar scriptie was erdoor en haar docenten vonden het heel knap dat ze dit, ondanks de operatie en revalidatie van haar schouder, voor elkaar had gekregen. Ze moest de scriptie nog verdedigen, maar eigenlijk was ze al geslaagd. Ik voelde geen enkel wantrouwen. Ook niet toen ze me in september opbelde dat ze haar eindgesprek had gehad en een 7,4 had. Ze huilde. ‘Ik ben zo blij het klaar is’, zei ze. Ik was zo trots dat ik een berichtje in de familieapp zette: Lotte is geslaagd! Iedereen feliciteerde haar. Nu denk ik: had ik dat maar nooit gedaan. Ze moet zich verschrikkelijk hebben gevoeld. Ik denk dat ze het heel erg heeft gevonden dat ze er niet over kon praten. Wat zal ze zich eenzaam hebben gevoeld! Op de dag van de diploma-uitreiking, op 3 oktober 2019, ging Lotte eerder naar huis van haar werk. Ze was pips, voelde zich niet lekker. Toen ze aan het eind van de middag tegen me zei dat ze naar boven ging om zich om te kleden, had ze een waasje over haar gezicht. Ze kon dat ook hebben als ze een migraineaanval kreeg. Er was iets wat ik niet thuis kon brengen, alsof ze er niet helemaal was. Ik ging pannenkoeken bakken. Dan waren we mooi snel klaar en konden we met mijn schoonouders naar Zwolle rijden voor Lottes diploma-uitreiking. Ik stond in de keuken, toen ik opeens een rare rilling voelde. Ik wilde de pannen niet in de steek laten en appte Lotte of ze de tafel wilde dekken, maar kreeg geen reactie. Op het roepen van mijn jongste dochter dat het eten klaar was, kwam geen antwoord. Toen zij ging kijken, bleek dat Lotte een einde aan haar leven had gemaakt. Ik wist meteen dat er die avond helemaal geen diploma-uitreiking was. Alles kwam opeens samen. Ik denk dat Lotte kortsluiting in haar hoofd heeft gehad. Dat haar geheim te groot was geworden en ze voor haar gevoel niet meer onder die diploma-uitreiking uit kon. De politie denkt dat ook. Haar telefoon, computer, alles is doorzocht, maar er is niets gevonden. Geen afscheidsbriefje, helemaal niks. Ze had alleen een berichtje naar haar beste vriendin gestuurd: ‘Bedankt voor alles. Zeg tegen iedereen dat ik heel veel van ze houd.’

Haar geheim werd steeds groter

In ons gezin praten we met elkaar, er is openheid. Als Lotte naar ons toe was gekomen dat ze zichzelf had vastgedraaid in haar geheim, dan hadden we gezegd dat alles goed kwam. De avond voordat ze overleed, hebben Lotte en ik een heel gezellige avond gehad. Ik denk dat ze ons niet wilde teleurstellen en het gewoon niet kon zeggen. Ze leefde met een geheim, dat is iets anders dan een leugen. Haar geheim werd steeds groter, haar verdriet denk ik ook. Dit is in kleine stapjes gegaan en uiteindelijk heel groot geworden, zonder dat het zo bedoeld was. Mijn man heeft contact gehad met Lottes studiebegeleidster. Ook zij had geen idee dat het zo slecht ging en zegt dat ze wel contact heeft gezocht met Lotte. Er is wel een algemene mail gestuurd naar de hele studiegroep over verzuim, maar niet aan Lotte persoonlijk. Dat hebben we althans niet kunnen terugvinden. Ik wil niemand de schuld geven, daar schieten we niets mee op, maar ik zou willen dat scholen afspraken maken met studenten dat er contact mag worden gezocht met ouders, ook als ze op het hbo zitten. Eén telefoontje dat ze Lotte al zo lang niet hadden gezien, was voldoende geweest. Zelf kon ze er niet over praten, maar dan hadden wij haar kunnen helpen. Het zou niet zomaar geaccepteerd mogen worden dat iemand wegblijft of zich een paar maanden voor het afstuderen uitschrijft. Die stage, waarom werd er vanuit haar opleiding niet aan de bel getrokken toen ze niet doorgaf waar ze stage liep? Als jongeren gaan studeren, moeten ze opeens op eigen benen staan. Dat is een enorme stap. Ik zou willen dat er op elke opleiding iemand is die er voor ze is. Iemand die veilig is en bij wie je je verhaal kunt doen, ook als je zo’n groot geheim hebt dat je niet aan je ouders durft te vertellen.

Liefde laten stromen

Diep in mijn hart wil ik door wat er met Lotte is gebeurd van mijn andere twee dochters weten wat ze doen, waar ze zijn, maar dat is geen leven, niet voor hen en ook niet voor mij. Wij praatten altijd wel veel, maar ik ga er nu vaker voor zitten om bij ze te checken hoe het gaat. Elkaar even in de ogen kijken en voelen hoe de vlag erbij hangt. En dan druk ik ze op het hart dat ze altijd bij me terechtkunnen. Met alles.

‘Lief, wonder, welkom, bijzonder.’ De tekst van Lottes geboortekaartje staat nu op haar graf. Een kunstenares heeft een mooi glazen monument gemaakt. Kleurrijk, want zo was Lotte. Zij liep al in paarse kleding lang voordat het mode was. Haar graf is bij ons in de buurt. Als ik ga hardlopen, ga ik vaak even langs en steek een kaarsje aan. Het is verdrietig, maar het heeft ook iets vredigs. Het is fijn om bij haar te zijn en stil te staan bij wie ze was: een heel mooi, lief en bijzonder mens, van wie iedereen zielsveel hield. Ik kan niet meer voor Lotte zorgen. Ik kon het niet voorkomen en nu niets meer voor haar doen. Het enige wat ik kan doen, is accepteren dat het haar beslissing was. Wij hebben haar met de beste wil van de wereld begeleid, maar dit niet zien aankomen. Een paar dagen voor haar overlijden stond ik in de keuken en kwam ze opeens bij me staan. ‘Mama, jullie hebben altijd heel veel voor mij gedaan’, zei ze. ‘Met alle liefde’, antwoordde ik.

Die liefde wil ik laten stromen, nog steeds. Haar dood heeft ongelooflijk veel in beweging gezet. Wij horen terug dat heel veel vrienden, familie en kennissen zijn gaan praten met hun kinderen: ‘Gaat het echt wel goed met je? Wij kunnen niet in je hoofd kijken, vertel het en deel het alsjeblieft, zoek hulp als het niet gaat.’ We moeten als ouders stoppen om onze kinderen te vergelijken met onszelf. Studeren in deze tijd is niet meer te vergelijken met vroeger. Ik mocht nog ruim de tijd nemen om te studeren, nu moet het in beperkte tijd worden afgerond. Er is zo veel meer druk en stress, ook door social media waardoor ze altijd aanstaan en een blik op een ‘perfecte’ wereld krijgen die niet realistisch is. Ik hoop echt dat Lottes verhaal, haar grote, diepe geheim, op scholen iets verandert. Dat er persoonlijk contact is en dat studenten worden gezien, écht gezien. Ook als het niet goed met ze gaat.”