“Ik was naïef, dacht dat alles wel goed zou komen”

Jarenlang schaamde Maaike Wind (41) zich voor haar studieschuld van meer dan een halve ton. Aflossen lukte niet. Totdat ze moeder wilde worden en de knop omging. “Ik leef nu zuiniger zonder dat het pijn doet.”

“Ik was zo’n student die alles uit haar studietijd wilde halen: feestjes, op kamers, reizen. Ik ging veel naar de kroeg, had vaak etentjes, ging weekenden weg met vriendinnen. Voor mijn studie culturele antropologie ging ik samen met mijn jaargenoten een paar maanden naar Guatemala, voor veldonderzoek. Ik leende voor mijn vertrek ook al, maar niet veel. Toen ik op reis ging, heb ik mijn lening bij DUO op maximaal gezet, omdat ik niet kon werken en daar ook nog wat ging rondreizen: ik kreeg toen een paar honderd gulden per maand. Eenmaal terug heb ik die lening niet naar beneden gezet. Ik was inmiddels gewend aan dat bedrag op mijn rekening. Ook had ik zoiets van: iederéén leent. Het hoorde erbij. Het algemene idee was dat het de beste lening is die je kunt nemen, met zo’n lage rente. Ik hield mezelf voor dat het niks was om me zorgen over te maken. Noem het jeugdige onbezonnenheid. Ik had altijd het idee dat alles wel goed zou komen, dat al mijn wensen zouden uitkomen en dat ik na die studie meer dan genoeg geld zou gaan verdienen. Bovendien voelde de periode waarin ik zou moeten gaan aflossen ver weg.”

Nóg meer lenen

“Er waren best veel momenten waarop het eigenlijk goedkoper had gekund. Zo hadden we vaker bij elkaar thuis kunnen afspreken, met drankjes van de supermarkt. Maar niemand opperde dat, en ik wilde de feestjes niet missen, mijn vrienden blijven zien, nieuwe mensen leren kennen. Als iemand voorstelde om naar de kroeg of het terras te gaan, dan waren er voor mijn gevoel twee opties: wel of niet meegaan. Dus, ja, ik ging mee. Ik had bijbaantjes, onder andere als beveiliger bij een verzekeringskantoor, maar kon er niet van rondkomen. Ik kon niet fulltime werken, want mijn studie kostte ook veel tijd. Dat ik maximaal leende, deelde ik niet met mijn ouders. Mijn moeder was altijd bezig met budgetteren, die schreef aan het begin van de maand op hoeveel er zou binnenkomen en wat ze per categorie nodig zou hebben. Dat heb ik dus wel vanuit huis meegekregen. Ze leerde me haar systeem, en ik heb dat ook gedaan in de eerste maanden op kamers, maar al snel dacht ik: ik weet het wel. Toen ik na een afstudeeronderzoek op Cuba klaar was met mijn opleiding, had ik in mijn achterhoofd: oeh, ja, mijn studieschuld, die zal hoog zijn. Maar ik durfde het destijds niet op te zoeken. Ik schreef me in voor de master journalistiek. Anderhalf jaar langer studeren. Dat betekende nóg meer lenen. Ik heb niet uitgerekend: hoeveel heb ik nodig, en op welk bedrag kom ik dan uiteindelijk na deze master? Ik heb weer mijn kop in het zand gestoken.
Tótdat ik na het afronden van mijn tweede studie de schuld onder ogen kwam: 51.759 euro en 61 cent. Toen voelde ik me voor het eerst moedeloos. Hoe moest ik dit gaan aflossen? Maar ik kon mezelf ook wel geruststellen. Ik had een relatie, mijn vriend en ik hadden vlak voor de crisis een huis gekocht en we deelden alle kosten. Dus ik zou rustig beginnen met aflossen en niet in de problemen komen. Maar de relatie strandde. Mijn studieschuld weerhield me er niet van om weg te gaan, maar maakte de stap wel spannender. Door de economische crisis waren de huizenprijzen drastisch gekelderd. Ik moest mijn ex 8.000 euro betalen om niet langer eigenaar van het huis te zijn. Daarvoor heb ik mijn laatste beetje spaargeld gebruikt én ik moest vervolgens nog 6.800 euro van de bank lenen, tegen hoge rente. Ik deed het, want ik wilde vrijheid - weg uit dat huis. In het eerste jaar overheerste vooral de opluchting. Ik had een fijn huurhuis gevonden en genoot echt van het vrijgezel zijn.”

Klemgezet

“De aflossing van mijn studieschuld had ik tijdelijk stilgezet: eerst maar eens die dure lening bij de bank aflossen. Na een jaar begon het piekeren, vooral ’s avonds in bed. Ik verdiende niet zoveel als beginnend journalist en voelde me, door die schulden, behoorlijk klemgezet. Ik was zelf uit die relatie gestapt, maar kon nu geen huis kopen vanwege mijn schuld. Voor een sociale huurwoning verdiende ik weer nét te veel, en de huur van mijn huis was hoog. Toen kwam de échte moedeloosheid. Al mijn vrienden kochten wel huizen, er waren er zelfs al wat die hun eerste koophuis verruilden voor een tweede, grotere woning. Het idee dat dat niet voor mij was weggelegd en dat die schuld nog boven mijn hoofd hing, ging steeds zwaarder wegen. Ik wist: de enige oplossing was aflossen. En dan niet dat minimumbedrag wat ik nu deed per maand, maar écht sneller.
Ik was vijfendertig. Dat was ook het moment dat ik klaar was om moeder te worden. Ik wist inmiddels dat een leven zonder relatie veel beter bij me paste, dus ik besloot: ik ga het alleen doen. Ik heb heel erg getwijfeld. Kan ik dat, in mijn uppie? Ook financieel? Nadat ik de knoop had doorgehakt, meldde ik me bij een vruchtbaarheidskliniek. Er werd me uitgelegd hoe die behandeling zou gaan en dat die grotendeels door de zorgverzekering zou worden vergoed. Ik moest vierduizend euro zelf betalen. En toen voelde ik ineens: ik heb dit geld nodig, want als ik het bij elkaar heb, dan kan ik met het traject beginnen. En dat wilde ik erg graag.
Vierduizend euro was een veel behapbaarder bedrag dan die dertigduizend euro, die nog openstond van mijn studieschuld, én er stond een concrete beloning tegenover. Dus kocht ik geen nieuwe kleren meer, plande ik geen uitjes, ging ik niet op vakantie en hield ik mijn uitgaven in de supermarkt in de gaten. Ik ben me echt te pletter geschrokken van het bedrag dat ik aan boodschappen uitgaf. In drie maanden tijd had ik het geld bij elkaar, zonder al te drastische aanpassingen. Dat was een eyeopener: als ik het op die manier al zo snel kan, waarom zou ik er dan in hemelsnaam nog zo lang over doen om die lening van de bank terug te betalen? En wáárom had ik de aflossing van mijn studieschuld stopgezet?”

Zoveel rust

“Op mijn zesendertigste werd ik zwanger, toen ben ik de boel versneld gaan aflossen. Ik rekende uit wat ik allemaal kon stopzetten – vakanties, etentjes, uitjes, nieuwe kleren, abonnementen – en zag dat ik binnen twee jaar tijd de resterende dertigduizend euro kon terugbetalen. Dat idee gaf me zoveel rust. Ik leefde sober, verkocht veel spullen op Marktplaats en voor mijn zoon kreeg ik veel tweedehandskleertjes van vriendinnen en vrienden. Van tevoren dacht ik: de komende twee jaar worden hels, maar gek genoeg vond ik het heel leuk. Je wordt creatief. Je kunt misschien niet de kroeg in met vrienden, maar je kunt wel gaan picknicken, wandelen en wildkamperen, en dan biertjes en eten meenemen. Met vriendinnen hield ik filmavonden. Zo deden we bijvoorbeeld een weekend lang een Harry Potter-marathon. Met mijn zoon ging ik naar de kinderboerderij of de speeltuin. Een kind heeft liefde nodig, leuke herinneringen én een ouder zonder geldzorgen. Ik vond dat ik voor mijn zoon mijn zaken op orde moest hebben. Maar bovenal wilde ik van die schaamte af, dat ik het zo ver had laten komen.
Elke maand gaf het zo’n kick als ik zag hoeveel ik had gespaard. Ik begon erover te bloggen. Ik dacht: mensen moeten wéten hoe leuk besparen kan zijn. Het werd voor mij een spelletje, dan maakte ik weer een rondje door mijn huis om te kijken wat ik nog op Markplaats kon zetten. Een fijne bijkomstigheid was dat minimalistisch leven beter is voor het klimaat. Ook dat geeft een goed gevoel. Binnen twee jaar heb ik zo die schuld echt afgelost. Nu kan ik weer met vrienden naar de kroeg, gelukkig. Ik vond het soms best moeilijk om tegen mensen te zeggen: ‘Ik kan niet mee naar de kroeg of de film, zullen we iets gaan doen wat geen geld kost?’ Maar als je het gewoon eerlijk zegt, staan mensen daar wel voor open. Ik merk dat ik nu weer meer geld uitgeef dan in die twee jaren daarvoor, en ik ga weer op vakantie. Wel ben ik zuiniger gaan leven, zonder dat het pijn doet. Met budgetteren ben ik niet meer gestopt. Elke maand bedenk ik: waar wil ik dat mijn geld naartoe gaat, en waar niet?”

Uit je eigen hoofd

“Ik leef bewuster. Dat vind ik een mooie les, die ik anderen ook gun. Je zult mij nooit horen zeggen dat je het op mijn manier moet doen, want ik denk dat het beste bespaarplan uit je eigen hoofd komt. Dat past dan bij jouw leven en daar kun je makkelijker achter blijven staan. Omdat ik denk dat ik niet de enige ben die hier zo mee zit, heb ik een boek geschreven: Fuck die studieschuld. Ik wilde er het gesprek over geld, en vooral over schulden, mee opengooien. Door mijn blog en boek spreek ik geregeld studenten. Die zeggen allemaal hetzelfde: ‘Er wordt niet echt over gepraat.’ Ook vragen ze me weleens hoe je voor jezelf kunt blijven zorgen als je zo moet besparen. Dan zeg ik altijd dat wandelen gratis én heel goed voor je is. En dat je, als je het geld hebt en ervan opknapt, die ene massage of kappersafspraak heus nog wel kunt laten doorgaan. Maar als je je slecht voelt door die schuld, dan is een massage of knipbeurt niet meer zo rustgevend als je denkt. Ik ben ervan overtuigd dat het verbeteren van je financiële situatie en alles op orde hebben een vorm van zelfliefde is.”