Met deze tips heb je goede gesprekken aan de kersttafel

Best gezellig, die koetjes en kalfjes aan de kersttafel, maar een diner met dierbaren kan ook dé kans zijn voor iets meer verbinding. Met deze tips lukt dat vast!

Voor Ameike (46) heeft kerst altijd iets magisch gehad. “In mijn jeugd zat ’m dat in de kaarsen die werden aangestoken, de chocolademelk en worstenbroodjes na de nachtmis met het hele gezin. Als volwassene ging ik kerst zien als moment van bezieling en bezinning, dus wilde ik dat het feest ook zonder kerk meer zou inhouden dan een boom, cadeaus en eten. Ik ging op zoek naar de essentie van het decemberfeest, en kwam uit bij licht en donker. Na kerst worden de dagen weer langer en neemt de duisternis af. Vanuit die gedachte bedacht ik een aantal vragen. Hoe ben ik een licht voor een ander? Waar ga ik van stralen? Wat was dit jaar donker voor mij? Met welk duister deel van mezelf kreeg ik te maken? Die vragen stellen wij elkaar nu tijdens het kerstdiner. In het begin was het even wennen om zo de diepte in te gaan, maar toch doet iedereen mee: moeder, broer, zus, aanhang én de kinderen. Hierdoor hebben we gesprekken over onderwerpen waar we het als familie in de waan van de dag niet vaak over hebben. We staan stil bij elkaar en bij het leven. Het heeft de magie van kerst teruggebracht.”

Een goed gesprek geeft, behalve magie, vooral verbinding met degenen die we liefhebben. “Je maakt dan contact vanuit je hart en niet vanuit je hoofd, wat bij ditjes en datjes meestal het geval is”, zegt Ingrid Geertsma. Met haar coachingspraktijk Verdiep je contact helpt ze mensen meer diepgang in hun conversaties te brengen. “Zonder dat het veel uitmaakt wat het onderwerp is en of er meningsverschillen zijn, laten gesprekspartners zichzelf zien in zo’n goed gesprek. Als iedereen zich gehoord en begrepen voelt, geeft dat energie, voeding, motivatie en inspiratie.”

Volle aandacht

Voorwaarde is wel om werkelijk aanwezig te zijn en oprechte aandacht te hebben. “Als je een gesprek wil voeren, vóer dan een gesprek”, raadt Geertsma aan. “Dat betekent dat je je schoonzus niet vraagt hoe het met haar gaat als je eigenlijk bezig bent met het hoofdgerecht dat in de oven moet. Als je er niet bij bent, merkt de ander dat meteen. Die vat dat op als desinteresse, ziet het als afwijzing en voelt zich niet uitgenodigd om te vertellen. Ook doen alsof je luistert, zoals tussendoor ‘hm’ zeggen, herhalen wat de ander net heeft gezegd of die persoon aankijken, breien die afwezigheid niet recht. Maar als er volledige aandacht en aanwezigheid is, volgt een diepere conversatie vaak als vanzelf.”

8 tips voor een nét iets beter ­gesprek

Vergelijk niet

Jullie zijn nog maar net aan ­tafel gaan zitten als een zwager verzucht hoe hij zijn overleden zus mist. Niemand hield zo veel van kerst als zij. Hij is nauwelijks uitgesproken of moeder merkt op dat ze weet wat hij bedoelt, omdat zij tijdens kerst haar man zo mist. “Je eigen ervaring vergelijken met die van een ander is een absolute don’t voor een goed gesprek”, zegt Geertsma. “Je kunt pijn of verdriet niet meten, elke ervaring is persoonlijk. Als je doel is om iets over de ander te weten te komen, moet die de ruimte krijgen om zijn eigen verhaal te doen zonder dat jij het moment aangrijpt om te laten zien dat je iets soortgelijks hebt meegemaakt.”

Wees oprecht geïnteresseerd

“Eigenlijk komt een goed gesprek vooral neer op interesse in de ander”, besluit Geertsma. “Luister, wees bereid versteld te staan, houd zo veel mogelijk je mond, zet oordelen opzij, wees nieuwsgierig, stel je open. Mijn ervaring is dat een conversatie dan nooit teleurstelt.”

Probeer geen betweter te zijn

Iedereen die weleens heeft moeten luisteren naar een tafelgenoot die zonder onder-breking maar doorratelt, weet dat een gesprek daardoor net zo doodvalt als de bubbels in de prosecco van het aperitief. Het is saai en voorspelbaar. “Houd geen betoog en gedraag je niet als iemand die alles weet”, adviseert Geertsma. “Veel beter werkt het om een gesprek in te gaan met het idee dat er altijd iets te leren valt. Iedereen weet namelijk iets wat jij niet weet.” Als je die houding aanneemt, doet zich vanzelf de kans voor om vanuit oprechte nieuwsgierigheid een vraag te stellen en zo het gesprek een persoonlijke draai te geven. Vraag eens aan de neef die een betoog houdt over de politieke situatie wat hij daar in zijn dagelijks leven van merkt.

Één keer is genoeg

Volgens Geertsma is het een veelvoorkomend mechanisme dat je in herhaling valt als je je niet gehoord of begrepen voelt, om op die manier toch je punt te maken. Voor de toehoorders is het irritant, saai en neerbuigend om steeds naar hetzelfde verhaal te moeten luisteren. “Beter is het te benoemen wat er aan de hand is, als je ziet dat je tafelgenoten hun aandacht verliezen. Zeg dan vriendelijk: ben ik te lang van stof? Herhaal ik mezelf? Maak ik mezelf niet duidelijk?” Op die manier krijgt de ander de ruimte om aan te geven waarom hij afhaakt en kun je het gesprek bijsturen.

Stel open vragen

De meeste mensen vinden het leuk om te vertellen over hun dagelijks leven: werk, hobby’s, de kinderen. Maar wat als schoonvader het hele hoofdgerecht vol kan praten met zijn liefde voor modeltreinen? Volgens Geertsma is het dan een idee om als een journalist te werk te gaan. “Stel vragen die met wie, wat, waar, wanneer, waarom en hoe beginnen”, zegt ze. “Wat vind je zo leuk aan die treinen? Wat brengt die hobby je? Hoe voel je je als je ermee bezig bent? Zo haal je een diepere laag boven.” Een andere tip is om vijf keer door te vragen naar het waarom van elk antwoord. Op die manier ontstond er een mooi gesprek tussen Gerda (65) en haar zus: “Ze sloeg de aardappelgratin af omdat ze weer eens aan een nieuw dieet was begonnen. In plaats van in te gaan op wat het dieet inhield, vroeg ik: ‘Waarom wil je zo graag afvallen?’ Ze antwoordde: ‘Omdat ik me dan beter voel.’ Daarop vroeg ik: ‘Waarom voel je je dan beter?’ Zij legde uit dat het haar jonger deed voelen. Weer vroeg ik door: ‘Waarom is dat belangrijk voor je?’ Toen vertelde ze dat ze zo’n moeite had met ouder worden, omdat ze het gevoel had dat ze niets meer bij te dragen had en er niet meer toe deed. Die ontboezeming ontaardde in een avond waarop we allemaal ingingen op de betekenis van ouder worden. We voelden ons zo verbonden.”

Vraag even door

Hoogstwaarschijnlijk komen er talloze gedachten voorbij terwijl een oudtante bij de koffie begint over hoe zij in de oorlog een surrogaat van gerst, erwten, cichorei, eikels en tulpenbollen dronk en sowieso nauwelijks gas had om op te koken. De neiging is dan misschien haar te onderbreken en het gesprek te sturen naar de huidige gascrisis en wat je daarvan vindt. Dat raadt Geertsma af. “Vergelijk het met het lezen van een krant. Van de kop vind je vanuit je eigen ervaring in eerste instantie van alles. Pas wanneer je verder leest, blijken er nuances en details te zijn waar je het wel mee eens bent of waar je je in herkent. In een gesprek zijn dat de dingen waarop je kunt inhaken om meer over de ander te weten te komen.” Laat dan je tante uitpraten en zet je eigen gedachten even opzij. Dan ontstaat vanzelf de ruimte om haar te vragen hoe die oorlogservaring haar heeft gevormd.

Laat details achterwege

Heb jij soms ook moeite om je na een paar glaasjes wijn de details van een verhaal te herinneren dat je aan het vertellen bent? Geen probleem, zegt Geertsma. “Mensen zijn helemaal niet geïnteresseerd in de jaren, namen, leeftijden en data waar jij met zo veel moeite op probeert te komen. Het gaat ze om jou, ze willen weten wie jij bent. Laat die details vooral weg.”

Durf te twijfelen

Niets mis met eerlijk toegeven dat je geen verstand hebt van bitcoins waarin een broer zijn hele vermogen heeft geïnves­teerd en waarmee hij rijk hoopt te worden. Integendeel. Openlijk twijfelen over wat je weet is een uitstekende manier om een gesprek te verdiepen, merkte Marjolein (53). “Mijn broer ging er maar over door hoe cryptocurrency de wereld zou veranderen zonder dat ik er iets van begreep. Op gegeven moment zei ik: ‘Ik weet hier niets van, maar waar ik nieuwsgierig naar ben is waarom jij het belangrijk vindt om veel geld te ­hebben?’ Toen vertelde hij hoe vreselijk hij het had gevonden dat hij vroeger in afgedankte kleren naar school moest. We hadden het inderdaad niet breed en hij heeft zich toen voorgenomen dat hij nooit meer zonder geld wilde ­zitten. Ik had geen idee dat dat zo traumatisch voor hem was geweest. Zijn ­ontboezeming leidde tot een bijzonder gesprek over hoe we onze thuissituatie als kind hadden ervaren.”

Met dank aan: Ingrid Geertsma, verdiepjecontact.nl