Spaarder of spender: welk geldtype ben ik?

Van “Geld moet rollen” tot “Laten we wat opzij zetten voor je-weet-maar-nooit”: iedereen besteedt z’n geld anders. Toch fijn om te weten welk geldtype je bent om financiële kansen te ontdekken en valkuilen te mijden.

Boekhoudersmentaliteit of financiële struisvogel, dol op het uitpluizen van een lijfrentepolis of juist helemaal niet: hoe we met geld omgaan, wordt bepaald door onze opvattingen erover. Dat maakt dat de een rustig winkelt op krediet en de ander het Spaans benauwd krijgt bij de gedachte aan roodstaan. Onze geldopvattingen worden voor een aanzienlijk deel gevormd tijdens de opvoeding.
“Iedereen krijgt een andere financiële opvoeding en die bepaalt vaak hoe je als volwassene met geld omgaat,” zegt pedagoog Ingeborg Dijkstra. “Kinderen lijken twee dingen te doen als ze volwassen zijn: ze doen wat hun ouders ze geleerd hebben of ze doen precies het tegenovergestelde. Denk aan een gezin waar elk dubbeltje omgedraaid werd: als het kind zich daar prettig bij voelde en geen ongemak heeft ervaren, dan is de kans groot dat het ook zuinig wordt. Heeft het kind het gevoel veel gemist te hebben, dan kan het juist het tegenovergestelde gaan doen en elke euro uitgeven voordat die op de rekening staat.”
Ook is het belangrijk om als ouder de langetermijneffecten van je keuzes in te zien, zegt Dijkstra: “Als kinderen nooit hebben geleerd om te sparen en budgetteren, hebben ze als ze eenmaal zijn uitgevlogen veel moeite om hun eigen financiële boontjes te doppen.”
Daarnaast worden geldkeuzes ook beïnvloed door wat kinderen onbewust waarnemen vanuit thuis. “Riepen je ouders steeds dat iets te duur was en je het niet verdiende? Dan koppel je materiële zaken sneller aan eigenwaarde en kun je gaan winkelen om je beter te voelen. Hebben je ouders veel ruzie over geld, dan associeer je geld met onvrede en dan kun je financiële onderwerpen gaan vermijden.”

Gekibbel

De relatie die we met geld opbouwen, vindt dus zijn oorsprong in de jeugd. Wat niet wil zeggen dat we zelf geen invloed hebben op die relatie. Wat kun je doen als je deze wil veranderen, als je eindelijk je financiële zaken eens op orde wil krijgen of juist meer wil genieten van je geld? Dijkstra adviseert om stil te staan bij je overtuigingen: “Vraag jezelf af waarom je doet wat je doet. Zo maak je patronen inzichtelijk en dat is de eerste stap naar verandering.”
Om inzicht te krijgen in je geldovertuigingen, heeft financieel begeleider Joëlla Opraus samen met communicatiebureau 7Life zeven geldtypes ontwikkeld. Opraus: “Wie weet welk geldtype hij of zij is, kan achterhalen waar de kansen en valkuilen liggen op financieel vlak. Zo ontdek je waarom het je maar niet lukt om uit het rood te komen. Of waarom geld zo veel spanning oplevert.”
Ook binnen een relatie is het handig te weten welk geldtype je bent. “Geld is vaak een bron van onbegrip en ruzie. Wie een partner heeft die heel erg op de centen zit en vakanties zonde van het geld vindt, terwijl jij zelf juist opleeft van uitstapjes, belandt al snel in gekibbel. Stellen die elkaars financiële wensen, behoeften en verwachtingen kennen, snappen beter waarom hun partner bepaalde keuzes maakt en dat leidt tot meer wederzijds begrip.”
Iedereen heeft alle types in zich, maar twee of drie zullen de overhand hebben. “De dominante geldtypes kunnen door de jaren heen ook wisselen: we hebben immers zelf invloed op hoe we met financiën omgaan.” Wie zich herkent in één of meer van de onderstaande geldtype(s) kan daar gebruik van maken om meer plezier en rendement uit zijn geld te halen.

Wat doen we met ons geld?

Boodschappen

Een Nederlands gezin met minderjarige kinderen besteedt maandelijks gemiddeld € 492,- aan boodschappen, een gezin met meerderjarige kinderen is maandelijks € 503,- kwijt. Een stel zonder kinderen doet boodschappen voor € 391,- per maand en een alleenstaande voor € 207,-.

Zakgeld

Een 11-jarige krijgt gemiddeld € 10,- per maand, een 16-jarige € 20,- tot € 25,-.

Kleedgeld

De doorsnee scholier krijgt ongeveer € 50,- kleedgeld per maand.

Kleding en schoenen

Gemiddeld shopt een vrouw jaarlijks voor € 1000,- aan kleding en schoenen, een man € 700,-.

Kostgeld

Thuiswonende, werkende jongeren hebben vaak relatief veel te besteden. Kostgeld vragen is dus een logische stap. Er is geen standaard kostgeldbedrag: elke situatie is verschillend en afhankelijk van inkomens, lasten en verbruik. Een indicatie: studenten die thuis blijven wonen betalen gemiddeld € 131,- kostgeld.
Bronnen: Nibud en Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).

Trudy (57) is het geldtype Zorger/Beheerder. Ze is getrouwd en moeder van drie volwassen kinderen.

“Ik ga graag naar Bali op vakantie, maar door corona was dat niet mogelijk. Daarom sponsor ik nu een aantal mensen die ik daar heb leren kennen, zoals mijn chauffeur op wie ik altijd kan rekenen als ik daar ben. Ik stuur hem en zijn familie geld zodat ze de crisis beter doorkomen. Uit eigen ervaring weet ik hoe belangrijk een financieel steuntje in de rug kan zijn. Toen ik alleen woonde met mijn kinderen na mijn scheiding bracht mijn moeder soms een tas met boodschappen. Die hulp maakte veel verschil. Geld is voor mij veiligheid en vrijheid. Mijn moeder is gescheiden in een tijd dat een vrouw financieel afhankelijk was van haar man. Toen mijn moeder in haar eentje voor mijn tweelingzus en mij moest zorgen, hadden we het financieel niet breed. Dat is voor mij een schrikbeeld. Ik wil van niemand afhankelijk zijn en heb altijd een plan B. Zo werk ik sinds vijftien jaar als organisatieadviseur in de zorg. Maar mocht dat wegvallen, dan heb ik altijd mijn BIG-registratie nog: ik werkte vroeger als verpleegkundige. De wetenschap dat ik daarop kan terugvallen, geeft me rust. Mijn man en ik waren heel bewust bezig met de financiële opvoeding van onze kinderen. Wij wilden ze meegeven dat geld niet zomaar uit de machine in de muur komt, maar dat wij daar voor moesten werken. Om dat inzichtelijk te maken, hebben we ze leren budgetteren met monopoliegeld. Zo begrepen ze dat geld een ruilmiddel is tegen eten, services, verzekeringen, wonen, alles. Die les is tot op de dag van vandaag blijven hangen.”

1 Zorgers

Maken financiële keuzes met het hart. Natuurlijk denken ze ook na, maar bij echte beslissingen volgen ze hun gevoel. Ze zetten anderen op de eerste plek, daarna volgen zij.
Voordeel: Zorgers delen hun geld graag. Om anderen, en daardoor ook zichzelf, gelukkig te maken. Vrienden die een financieel steuntje in de rug nodig hebben? Een Zorger aarzelt niet om te helpen.
Valkuil: Zorgers zijn gevoelig voor emotieshoppen. Als ze niet lekker in hun vel zitten, kunnen ze door even te shoppen dit nare gevoel stopzetten. Shoppen geeft immers meteen voldoening.
TIP Bedenk dat dit gevoel slechts tijdelijk is. Probeer bij een naar gevoel of stress de oorzaak aan te pakken.

2 Verbinders

Hebben als motto: geld is er om van te genieten! Verbinders zijn levensgenieters en gebruiken hun geld om iets nieuws te ontdekken, te leren, nieuwe mensen te ontmoeten en inspiratie op te doen.
Voordeel: Komen Verbinders krap bij kas te zitten, dan worden ze niet meteen zenuwachtig. Ze bedenken meestal snel een handige oplossing en blijven optimistisch over de toekomst.
Valkuil: Soms leven Verbinders te lang op grote voet en geven ze te veel geld uit aan pleziertjes. ‘Saldo ontoereikend’ is voor hen geen onbekende mededeling.
TIP Zorg dat je twee budgetten en/of twee bankrekeningen hebt: een om van te genieten en een om te sparen voor de toekomst.

3 Doordenkers

Als zij iets interessant vinden, willen ze daar meer over weten en over lezen. Als Doordenkers geldzaken niet interessant vinden, zijn ze er dus ook niet mee bezig.
Voordeel: Doordenkers durven hun eigen geldkeuzes te maken, zonder te kijken naar wat ‘heurt’.
Valkuil: Het versloffen van geldzaken. Doordat geld niet in haar gedachten zit, kunnen geldzaken wel eens aan de aandacht ontsnappen. Zonde, want dan liggen incassokosten onnodig op de loer.
TIP Spreek met jezelf af dat je een keer per maand voor de financiën gaat zitten en even doorbijt. Of vraag iemand anders om je erbij te helpen.

4 Doeners

Doeners maken lijstjes, want ze willen overzicht houden over hun inkomsten en uitgaven, hebben veel verantwoordelijkheidsgevoel en houden van orde. Ze weten prima wat er op hun rekening staat, wat hun budget is en welke buffer nodig is.
Voordeel: Doeners zijn zuinig en zullen dan ook niet snel rood staan en in de financiële problemen komen.
Valkuil: Doeners hebben de neiging om vooral praktische en nuttige zaken te kopen. Ze zijn in hun hoofd veel bezig zichzelf van alles te ontzeggen, wat stress kan opleveren.
TIP Geef jezelf een spending budget: een bedrag dat je maandelijks uit moet geven aan iets leuks.

5 Beheerders

Zij zien kansen en hebben een neus voor goede investeringen. Geld betekent voor Beheerders zekerheid en mogelijkheden. Ze zijn efficiënt en weloverwogen, soms ook echte verzamelaars.
Voordeel: Beheerders hebben hun geld prima op orde en kunnen goed met geld omgaan. Ze investeren in dingen die voor hen belangrijk zijn en dat doen ze slim en weloverwogen.
Valkuil: Ze kunnen te veel gericht zijn op het vermeerderen van hun middelen.
TIP Het is goed om weloverwogen met geld om te gaan, maar zorg ook dat je blijft genieten.

6 Pioniers

Houden van beweging, ook op het gebied van geld: ondernemen, investeren en vernieuwen. Geld is niet het doel op zich, maar een middel om ergens te komen of verandering te brengen.
Voordeel: Pioniers hebben het lef om idealen te volgen. Ze hebben vaak vernieuwende ideeën en kunnen snelle beslissingen nemen. Dat zijn handige eigenschappen als je een ondernemer bent.
Valkuil: Ze lopen niet weg voor risico’s en kunnen (te) snelle beslissingen nemen. Het kan zijn dat ze een keer te veel uitgeven en meer risico nemen dan verstandig is.
TIP Neem bij een grote uitgave de tijd om erover na te denken en praat erover om de risico’s in kaart te brengen.

7 Strategen

Denken groot, groter, grootst. Geld is een middel dat dient om dromen en doelen te realiseren. En Strategen kunnen daarin behoorlijk ambitieus zijn. Een goede toekomst begint nú.
Voordeel: Om groot te kunnen denken, moet je kunnen vertrouwen op je eigen kunnen. Dat doen Strategen. Doordat ze goed zijn in vooruitdenken en plannen, zijn ze ook financieel vaak goed voorbereid op de toekomst.
Valkuil: Strategen kunnen te veel bezig zijn met plannen en doelen realiseren.
TIP Probeer je ook te richten op wat je hebt bereikt, niet alleen op de volgende stap.

Barbro (47) is het geldtype Zorger/Verbinder. Ze is getrouwd en moeder van 4 pubers.

“Mijn vader had een goede baan dus we gingen twee keer per jaar op vakantie, maar het geld werd niet over de balk gesmeten. Mijn vader sprak bijna nooit over geld en mijn moeder deed er altijd een beetje geheimzinnig en angstig over. Ging het een keer over geld, dan fluisterde ze, volgens mij omdat ze dat niet netjes vindt. Doordat we nooit over geld spraken, praatte ik er zelf liever ook niet over. In tegenstelling tot mijn man die uit een ondernemersgezin komt waar vrijelijk over geldzaken werd gesproken. Ik merkte dat ik soms liever niets nieuws kocht omdat ik bang was dat hij dan zou zeggen: zo, alweer een paar nieuwe schoenen gekocht? Maar dat is onzin, want hij heeft dat nog nooit gezegd. Bovendien is het mijn eigen geld, ik heb altijd gewerkt zodat ik geen verantwoording hoef af te leggen voor wat ik met mijn geld doe. Ik ben ondernemer en investeer veel in mijn persoonlijke ontwikkeling en kennis. In boeken, coaching en trainingen. Dat maakt me beter in mijn werk en het geeft me veel voldoening om te blijven leren. Inmiddels praat ik wel over geld, en zeker met mijn kinderen. Ik vind het belangrijk dat het geen beladen gevoel oplevert en er niet geheimzinnig over wordt gedaan. Ze krijgen kleedgeld en de oudsten gaan daar zelfstandig mee om, de jongsten krijgen wat meer advies. Zo hoop ik dat ze een goede, gezonde relatie met geld krijgen.”

• Tekst: Amanda van Schaik. Beeld: shutterstock. M.m.v.: Joëlla Opraus, How2spendit