Verbeter de wereld, begin bij je thuis

Ongeveer vijftien procent van al het energieverbruik in Nederland gaat op in woningen. Door nieuwe, zuinige apparatuur, betere isolatie én bewustwording is de hoeveelheid energie die we met z’n allen opslurpen verminderd, maar het kan altijd beter. Ten eerste omdat het van essentieel belang is voor het milieu. Willen we een leefbare aarde achterlaten voor onze (klein)kinderen, dan moeten we toch echt zelf aan de bak. Ten tweede is het financieel verstandig, wat afgelopen jaar duidelijker werd dan ooit. Nog niet eerder wisten zo veel mensen hoeveel kilowattuur ze per maand gebruikten, we gingen massaal aan de slag met radiatorfolie. Om de teugels nu niet te laten verslappen, is een reminder fijn. Bovendien zijn er bakken vol handigheidjes, die (nog) niet iedereen kent. Hoe afwisselender en creatiever je ermee bezig bent, hoe leuker het stiekem wordt.

Slimme meter

Dat ziet ook financieel expert en energiecoach Sabine Samsom: “Ik heb flink wat huishoudens in mijn gemeente laten zien hoe ze energie kunnen besparen. Dat gaat van kleine dingen, zoals een bank verplaatsten, die voor de radiator staat waardoor warmte verloren gaat, tot grotere zaken en gedragsveranderingen, zoals hoelang er wordt gedoucht. Want het allerbelangrijkste is inzicht krijgen in het verbruik.”
Een slimme meter is vaak gratis aan te vragen via de energieleverancier. Er zijn strenge privacyregels aan verbonden: de standen mogen alleen op vaste momenten worden uitgelezen en die informatie mag niet worden gedeeld met derden. Goed om te weten is dat deze slimmeriken ook heus fouten kunnen maken. Sommige meters registreren meer verbruik dan écht het geval is. Je kunt dat zelf controleren: druk alle aardlekschakelaars in en draai de gaskraan dicht, als het goed is staat het verbruik dan op nul. Schakel één groep zonder verborgen gebruikers (zoals wifi of een deurbel) weer in en zet een huishoudelijk apparaat aan, bijvoorbeeld een waterkoker van 2400 watt. De meter moet dan een verbruik van ongeveer 2,4 kWh laten zien. Wie de meter niet vertrouwt, kan een controle laten uitvoeren door de energieleverancier. Dit kost wel geld, dat je terugkrijgt als je gelijk blijkt te hebben.

Matthanje: “Ik heb de muur in onze woonkamer aan de binnenzijde met een laagje kurk behangen. Dit isoleert prima, de muur voelt niet meer koud aan. Daaroverheen heb ik behang geplakt. Het werkt heel goed als je geen spouwmuurisolatie kunt of wilt toepassen. Kosten: ongeveer 200 euro voor 12 m2.”

Bea: “Als je de cv-ketel een paar graden lager zet, bespaar je al een heleboel. Een verlaging van 80 naar 60 graden kan je op jaarbasis zo’n 140 euro schelen.”

Sluipverbruik

Er zijn ook er allerlei betaalbare apparaten waarmee je alles kunt monitoren, zoals de kosten van lang douchen. En kijk dan ook meteen even naar het zogeheten sluipverbruik. Sabine: “Veel apparaten staan altijd aan, terwijl dat helemaal niet nodig is. Mijn man en ik drinken geen koffie, maar hebben wel een apparaat, voor bezoek. Dat pluggen we pas in zodra we het gaan gebruiken. De extra koelkast in de garage is net zoiets: oude, energieverslindende apparaten die amper worden gebruikt en waarvan de stekker wel altijd in het stopcontact zit. Ik ken ook mensen die altijd hun televisie aan hebben staan voor achtergrondmuziek, terwijl een radio veel minder energie verbruikt. Lekker uitzetten dat ding.”
Overigens, geen zorgen: als je de tv uitzet, blijven je opgenomen programma’s en instellingen er gewoon op staan. Hetzelfde geldt voor de mediabox van een tv- en/of internetprovider: elke dag uit- en weer aanzetten is misschien wat veel gedoe, maar tijdens een weekend weg of een langere vakantie zeker de moeite waard.

Dubbel voordeel

Steeds meer bedrijven zijn actief bezig duurzaamheid onder de aandacht te brengen. Een van de voorlopers op dit vlak is de ASN Bank. Beatrice Augrandjean is hier adviseur duurzaam wonen en dagelijks bezig met het streven naar een klimaatneutrale organisatie: “De vraag naar advies en ondersteuning voor verduurzaming is enorm gestegen. Het goede nieuws: veel van de maatregelen hebben een dubbel voordeel. Je maandlasten worden lager én het woont prettiger.” Isoleren is altijd de basis, volgens de adviseur. Zo kan het bijvoorbeeld slim zijn om een kruipruimte te isoleren met schuimbeton, schelpen of korrels. Een huis blijft hierdoor beter warm én wordt minder vochtig.
“Check ook eens hoe het ervoor staat met de isolatie van de spouwmuur. Dat is een ruimte tussen de buiten- en binnenmuur, die via gaatjes in de bakstenen opgevuld kan worden met bijvoorbeeld bolletjes piepschuim. Het is een relatief kleine investering, zo’n tweeduizend euro, met een hoog rendement, én het is zo gebeurd”, aldus Augrandjean. “Mocht het geld hiervoor ontbreken, dan kan verduurzaming soms worden meegefinancierd met of korting opleveren op de hypotheek. Het is de moeite waard dit te onderzoeken, want verduurzaming levert voordeel op. Zo kan een geïsoleerd dak zo’n vierhonderdvijftig tot twaalfhonderd euro per jaar schelen, het energielabel omhoog halen én de woningwaarde verhogen.”
Augrandjean ziet dat mensen overweldigd raken door het enorme aanbod van mogelijkheden om te verduurzamen. “Dan weten ze niet waar ze moeten beginnen. Maar dat maakt niet uit, echt, begin gewoon ergens.”

Sanne: “De mediabox van Ziggo verbruikt veel energie, maar hij heeft wel een ecostand. De nieuwe Next mediabox en die van KPN verbruiken minder. Een andere tip: neem een abonnement op NLziet. Dan heb je geen mediabox meer nodig.”

Jennifer: “Het klinkt tegenstrijdig, maar lucht je huis elke dag, ook al is het koud buiten. Schone lucht verwarmt makkelijker en kost dus minder energie.”

Veelbelovend

De ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid gaan razendsnel en lijken veelbelovend.

1. Biogas
   Geproduceerd door de vergisting van mest, gft of ander organisch afval.
   Het methaan dat vrijkomt, heet biogas. Omdat het een andere samenstelling heeft dan aardgas, moet het eerst worden opgewaardeerd tot groen gas.
   Pas dan kan het worden gebruikt. In dit proces krijgt biogas dezelfde geur als aardgas, zodat een eventueel gaslek direct te herkennen is. Daarna kun je hetzelfde met biogas als met aardgas, alleen komt er bij de verbranding géén extra CO2 in de lucht.
2. Waterstof
   Anders dan zon, wind en aardgas is waterstof geen energiebron, maar een energiedrager. Het kan worden geproduceerd uit water, door middel van elektrolyse. Dat levert geen schadelijke uitstoot op, maar er is wel elektriciteit voor nodig. Met duurzaam opgewekte stroom kan waterstof een belangrijk alternatief voor fossiele brandstoffen worden. Duurzaam opgewekte stroom kan bovendien lastig worden opgeslagen. Dat maakt het extra slim om die stroom om te zetten in waterstof: omdat je die namelijk wél goed kunt opslaan. Het kan prima via het aardgasnet onze huizen binnenkomen en is gewoon geschikt om mee te verwarmen of koken.
3. Geothermie
   Oftewel aardwarmte. In zand- en gesteentelagen diep onder de grond bevindt zich warm water. Dat wordt van 2 à 3 kilometer diep naar boven gehaald en heeft dan een temperatuur van zo’n 70 tot 90 graden. Het kan vervolgens direct worden gebruikt, voor verwarming én stroomopwekking. Het boren naar aardwarmte moet zorgvuldig worden gedaan, om schade aan gebouwen en ons drinkwater te voorkomen.

Sinds februari 2022 is het verplicht bij een ingrijpende verbouwing een minimale hoeveelheid aan duurzame energie op te wekken. Verder werkt de regering eraan meer duidelijkheid te geven aan gebouweigenaren, over welke stappen wanneer moeten worden gezet. De bedoeling is dat er een einde komt aan slecht geïsoleerde woningen en verouderde cv-ketels. Per 1 januari 2030 worden er wettelijke eisen gesteld bij huurwoningen. Vanaf 2026 is de hybride warmtepomp de nieuwe standaard. Dat wil zeggen dat bij vervanging van cv-installaties moet worden overgegaan op een installatie die minder of geen aardgas gebruikt. Over het energielabel horen we steeds minder, maar het is nog steeds verplicht bij verkoop en verhuur een energielabel beschikbaar te stellen. Er is alleen (nog) geen minimaal label als voorwaarde gesteld.

Marijke: “Bij isolatiemateriaal kijken we nog weinig naar milieuvriendelijke opties. Kijk eens naar een leem-kachel of houtgestookte cv. En op het gebied van waterbesparing: een waterput voor beregening, vuilwatertoiletten, regenwater-opslagtanks en watertonnen.”

Ellen: “De ecostand van mijn vaatwasser en wasmachine deden er veel langer over, dus ik kon me niet voorstellen dat dit echt zo eco was. Maar wat blijkt: hoe langer zo’n programma duurt, hoe efficiënter het apparaat met energie en water omgaat.”

Eva: “Met duurzame verf komen er geen giftige stoffen in het milieu terecht. Ik heb in mijn huis de producten van Fairf en Linova gebruikt.”

Zelf (betaalbare) energie opwekken, wie wil dat nou niet? Het kan met zonnepanelen.
Voordeel: klimaatvriendelijk én winstgevend. Het is niet zo vreemd dat we al zo’n 45 miljoen zonnepanelen gebruiken in Nederland. Opgewekte stroom die niet wordt gebruikt, gaat naar het energienet en levert zelfs geld op. De terugverdientijd verschilt per situatie, gemiddeld speel je na zo’n 7,5 jaar quitte.
Nadeel: niet iedereen heeft deze mogelijkheid, denk aan flat- of appartementbewoners die te maken hebben met een VvE. En omdat zo veel mensen zonnepanelen willen, zijn de wachttijden voor installatie nu erg lang. Veel subsidiemogelijkheden voor zonnepanelen zijn onlangs stopgezet.

Zeker in oude woningen zijn er altijd hoekjes en gaatjes waar wind doorheen waait. Zonde van de stookkosten! De warmte waait zo weer het huis uit.
Voordeel: tochtstrips zijn goedkoop en makkelijk zelf te installeren.
Nadeel: soms is het een enorm gepriegel voordat ze passen. Ook kunnen ze nogal zichtbaar zijn.

Een dak is op allerlei manieren te vergroenen, waarbij sedum (vetplantjes) de populairste manier is.
Voordeel: sedum absorbeert regenwater, zorgt voor schonere lucht, verlaagt de omgevingstemperatuur in de zomer, verhoogt het rendement van zonnepanelen, vermindert omgevingsgeluid, verlengt de levensduur van het dak zelf, heeft een licht isolerende werking en bevordert de biodiversiteit. Plus: het ziet er mooi uit, al dat groen.
Nadeel: als het professioneel moet worden aangelegd, zijn de kosten relatief hoog (zo’n 100 euro per m2). Ook zijn niet alle planten en daken geschikt en licht onderhoud blijft nodig.

Een duurzame oplossing om een woning te verwarmen, die alles doet wat een cv-ketel ook doet, maar dan duurzamer. Er zijn volledig elektrische warmtepompen en hybride varianten, die ook gas verbruiken.
Voordeel: geen of weinig gaskosten, een lagere CO2-uitstoot, lage onderhoudskosten en een goede combinatie als er vloerverwarming in huis is.
Nadeel: het is een vrij prijzige investering, verwarming verloopt wat trager en een warmtepomp heeft de meeste impact bij woningen die al goed geïsoleerd zijn. Bovendien kunnen ze wat luidruchtig zijn, zeker de wat oudere versies.

Een waterdichte wekker helpt voorkomen dat we te lang onder de douche staan.
Voordeel: makkelijke manier om geld te besparen en voor bewustwording te zorgen.
Nadeel: enige zelfdiscipline is vereist. Het schiet natuurlijk niet op als de douchewekker op een halfuur staat of wordt genegeerd.

Een slimme P1-meter laat precies zien wat er wanneer wordt verbruikt. Meestal is deze gekoppeld aan een app op je telefoon.
Voordeel: goedkope (soms via de energieleverancier zelfs gratis) en makkelijke manier om inzicht te krijgen. Zoals hoeveel er verbruikt wordt als de wasdroger aan staat, waardoor er beslist kan worden om de was toch maar op zolder of in de tuin te drogen.
Nadeel: geen. Of het moet zijn dat dit soms best confronterend is. Ook werkt het een tikje verslavend om steeds de app te checken.

Stekkers voortdurend in het stopcontact laten zitten, is niet verstandig. Maar meerdere keren per dag het hele huis aflopen om alles eruit of weer in doen, is ook gedoe. Een tijdschakelaar maakt dit een stuk makkelijker. Er zijn daarvoor allerlei apps beschikbaar, denk aan Comfort Touch van Intergas of de versie van Vaillant voor de verwarming. Hiermee kan op afstand de thermostaat worden bediend, en de exacte temperatuur worden bekeken (ook als er niemand thuis is).
Voordeel: eenmaal ingesteld wordt de spanning op het gewenste tijdstip van het apparaat afgehaald of ingezet. Ook handig om de lichten aan te laten gaan als er niemand thuis is, tegen inbraakgevaar.
Nadeel: ze moeten regelmatig versteld worden, zoals bij de switch tussen zomertijd en wintertijd, en er is voor elk apparaat een andere tijdklok nodig.

• Ondanks al onze goede bedoelingen, concludeerde de Nationale Ombudsman laatst in een rapport dat financiële problemen verduurzaming nog (te) vaak in de weg zitten. Terwijl mensen met een laag inkomen er juist het meeste baat bij zouden hebben, omdat ze relatief vaker een slecht geïsoleerde woning hebben. Energiearmoede is steeds vaker een probleem. Tijdelijke maatregelen (denk aan energietoeslag) kunnen immers weer stopgezet worden. De enige structurele oplossing is het verduurzamen van de woning. Gelukkig zijn hier allerlei potjes en regelingen voor zijn.
  
  • Tot 2024 is er via het Nationaal Isolatieprogramma 288 miljoen vrijgemaakt door de overheid voor hybride warmtepompen en 514 miljoen euro voor het isoleren van huizen. Wacht niet te lang, want de subsidiepotjes worden veelal snel leeg geslurpt. rvo.nl
  
  • Omdat een groen dak bijdraagt aan het verduurzamen van de omgeving, verstrekken sommige gemeenten hier subsidie voor. Het bedrag verschilt, maar kan oplopen tot wel 30 euro per m².
  
  • Subsidie voor zonnepanelen is alsnog te verkrijgen via de Energiebespaarlening. Hierdoor kunnen ook mensen met lagere inkomens lenen tegen 0 procent rente om hun woningen te laten isoleren. warmtefonds.nl
  
  • Veel gemeenten bieden de mogelijkheid om (gratis) een energiecoach langs te laten komen, die advies op maat geeft.

Illustratie: Getty Images