Zo weet je wat de juiste keuze is

Gelukkig bestaat er niet zoiets als een ‘foute’ keuze. Maar bewust kiezen maakt wel gezonder, relaxter en gelukkiger. Hoe pakken we dat dan aan?

Stel, je moet een belangrijke keuze maken. Voor een nieuwe baan, een ander huis of misschien wel een nieuwe geliefde. Makkelijk is het niet, de voor- en nadelen gaan al maandenlang door je hoofd. Wat geef je op, wat laat je toe en vooral: krijg je straks geen spijt van wat je nu kiest? Terwijl ratio en gevoel door elkaar lopen, denk je: kon iemand anders dit maar voor me beslissen. Precies die gedachte is de kern van een bewuste keuze maken. Want kiezen is een kunst die we uiteindelijk allemaal zelf moeten leren. Als dat eenmaal lukt, zijn de gevolgen geweldig.

Keuzes, keuzes

Vergeleken met vijftig jaar geleden hebben we nu best veel invloed op het verloop van ons leven. Leuk, maar het kan ook keuzestress veroorzaken. Ieder mens maakt maar liefst zo’n 35.000 keuzes per dag. Die zijn (gelukkig) lang niet allemaal van levensbelang en vaak een kwestie van automatismen. Tandenpoetsen, douchen, koffie-zetten, jas aantrekken, de auto starten, een pan rijst opzetten, de lijst van onze dagelijkse ‘microkeuzes’ is eindeloos. Maar ook bij meer levensbepalende kwesties – wat we in de supermarkt kopen, welke kleding we dragen, welke informatie we lezen en met wie we ons willen verbinden en vergelijken – verliezen we ons nog weleens in de waan van de dag. Vrienden, familie en geliefden hebben vaak een zegje in de beslissingen die we nemen, want naar de voorkeuren van de meerderheid luisteren kan het gevoel geven dat we het ‘juiste’ doen. Dat hoeft natuurlijk geen probleem te zijn, totdat we ons realiseren dat we keuzes maken uit sociale wenselijkheid. En zo zitten we voor we het weten met tegenzin op die zoveelste verjaardag. Zeggen we niets terug tegen die dominante manager uit angst voor conflict. Of laten we in het uiterste geval persoonlijke dromen versloffen omdat we zijn gaan geloven dat er niets te kiezen valt. Dat is niet alleen jammer, het is vooral onnodig.

Pak de regie

Coach en trainer Eline Princée (41) weet daar alles van. Lange tijd leken haar relatie en leven prachtig aan de buitenkant, maar vanbinnen was ze neerslachtig, onzeker en ongelukkig.
Tot ze op een dag haar peuterdochter oppakte en man, geld en huis achter zich liet om de balans op te maken. “Mijn oude leven voelde niet goed. De meningen, verwachtingen, wensen en behoeften van anderen waren belang-rijker dan wat ik zelf wilde. Daardoor was ik onbewust gaan denken dat ik weinig invloed had op wat er in mijn leven gebeurde. Dat brak me op en móest ik veranderen, al was het maar voor mijn kind.”
Zoals dat kan gaan met grote beslissingen ging haar leven daarna al snel een heel andere, betere kant op. Daarover schreef Eline het boek Keuzekracht – stop met twijfelen, kies voor geluk. In haar coachingpraktijk helpt ze nu anderen om krachtiger, zelfverzekerder en vooral dapperder te worden. Want moed is vaak wel nodig bij het nemen van ingrijpende beslissingen, zegt ze. Dat geldt vooral voor wie stress krijgt van het idee dat een beslissing verkeerd kan uitpakken en daardoor blijft uitstellen. Maar een ‘foute’ keuze bestaat niet, zegt Princée. Wat wel bestaat is dat we, om wat voor reden dan ook, bang zijn om te falen waardoor we op de perfecte omstandigheden blijven wachten. “Bewust kiezen begint bij je realiseren dat je altijd een keuze hebt, ook als dat niet zo voelt. In ieders leven gebeuren soms nare dingen zoals ziekte, geweld of verlies. Daar hebben we niets over te zeggen, maar hoe je erop reageert heb je wel in eigen hand. Bewuste keuzes maken gaat niet over slachtofferschap, maar over regie. En regie, hoe klein ook, geeft rust. In elke denkbare situatie.”

• LEZEN
  ∎ Kelly Weekers, De kracht van keuze (Moonshot Publishing, 2022)
  ∎ Els van Steijn, De fontein, maak wijze keuzes (Uitgeverij Het Noorderlicht, 2020)
  ∎ Evelyne Meens, Een leven lang kiezen (Boom, 2020)
• LUISTEREN
  ∎ Aflevering 29 van De Podcast Psycholoog gaat over keuzes maken ∎ net als afleveringen 14 en 86 van de Omdenken Podcast ∎ en aflevering 24 van de 365 dagen succesvol podcast.
• ZIEN
  ∎ de TED Talk Keuzes die je leven kunnen veranderen van Caroline Myss is een aanrader en (ondertiteld) te vinden op YouTube.

Meer zelfkennis

Nu klinken adviezen als verantwoordelijkheid nemen en regie pakken natuurlijk heel verstandig. Maar hoe doen we dat in het gewone leven? Volgens de beroemde ‘zelfdeterminatietheorie’ van de Amerikaanse hoogleraren in de positieve psychologie Edward Deci en Richard Ryan draait het om de balans tussen drie menselijke basisbehoeften voor meer (zelf)waardering en motivatie: competentie, autonomie en verbondenheid. Het komt erop neer dat wie zichzelf bekwaam voelt (competentie), de vrijheid krijgt om zichzelf te laten zien en horen (autonomie) én daarbij fijne relaties met anderen blijft houden (verbondenheid), ook daadwerkelijk meer geluk en evenwicht in het leven ervaart. Al is er soms eerst een wat mindere periode voor nodig om daar echt heen te willen. Princée: “In mijn praktijk zie ik regelmatig mensen tussen de vijfendertig en vijfenvijftig die ondanks een baan, huis, partner en kinderen alsnog een gevoel van leegte en daardoor keuzestress ervaren. Maar juist door die leegte te onderzoeken kun je erachter komen waar die basisbehoeften over gaan. Van daaruit kun je betere keuzes maken. Wie ben je, welk verleden heb je, wat is belangrijk voor je en wat houdt je tegen? Het kan transformerend zijn om eigen normen, waarden en verlangens opnieuw te onderzoeken om vanuit die zelfkennis andere keuzes te kunnen maken, waardoor je je gelukkiger gaat voelen.”

Je gevoel spreekt

Gevoel speelt daarbij een grote rol, omdat we vaak onbewust wel weten wat we eigenlijk willen, maar daar rationeel niet aan kunnen toegeven. Stel jezelf om dat te testen eens een belangrijke vraag en gooi dan kop of munt: de hoop die je voelt terwijl het muntje nog niet is gevallen, is meteen het antwoord. Toch kan het soms ook helpen dat gevoel even buiten de deur te houden, zodat we onze reacties bewust(er) kunnen kiezen. Want met slaande deuren een relatie verbreken of woedend ontslag nemen kan even als een enorme opluchting voelen, een rustig, overwogen besluit is het niet. Daarmee is het ook niet wat Princée ‘keuzekracht’ noemt: een gelukkiger en evenwichtiger leven leiden door daar op dagelijkse basis voor te kiezen. En dat is verre van egoïstisch, want hoe bewuster we onze eigen behoeften en waarden accepteren en erkennen, hoe minder behoeftig, afgunstig of veroordelend we worden naar anderen. Princée: “Gelukkige keuzes maken we met ons hart. Kiezen is niet langer lastig voor wie naar zichzelf durft te luisteren. Vaak hoort daar wel tijdelijk de onzekerheid van verandering of controleverlies bij. Maar wie dat aandurft, geeft zichzelf de kans op een nieuwe realiteit, met ontelbare fijnere keuzes om te maken.”

Stel jezelf precieze vragen

– dat kunnen praktische zijn (hoeveel geld kost dit? En hoeveel tijd? Ben ik hier te oud/te jong voor? Welke consequenties heeft dit voor mijn dagelijkse leven?). Maar ook emotionele (waar ben ik bang voor? Wie verlies ik mogelijk? Krijg ik buikpijn bij het vooruitzicht of juist vlinders?) en idealistische (past dit bij wie ik wil zijn/worden? Welke overtuigingen over mezelf komen tot hun recht als ik het doe en welke niet?). Wees precies en schrijf het op, dat geeft overzicht.

Relativeer

– soms kennen we te veel lading toe aan een keuze en zijn we bang het verkeerde te kiezen. Denk terug aan keuzes die ooit gelukkig maakten en laat de angst los dat wat je kiest onver-anderlijk en voor altijd is. Dat helpt.

Praat erover

– met je partner, vriendinnen of een vertrouwde collega. Probeer zo open mogelijk naar hun reactie(s) te luisteren en let vooral op het gevoel dat je daarvan krijgt.

Gebruik je intuïtie

– wie het denken even loslaat en voelt wat een (mogelijke) keuze met het hart en lichaam doet, kan rust en headspace ervaren. Meditatie kan hierbij helpen, net als visualiseren, sporten of wandelen in de natuur.

Laat het idee los dat besluiteloosheid vrijheid geeft

– als iets blijft knagen vraagt het juist veel meer energie en aandacht dan als we er zonder een ander moedwillig pijn te doen naar durven te luisteren en handelen.

Laat de ander eigen keuzes maken

– want ook die besluiten hebben we te respecteren en te accepteren. Het goede nieuws: zelfs als de harmonie al dan niet tijdelijk wordt verstoord door andermans (onverwachte) keuze is dat zelden een verloren zaak. Zeker voor mensen die zelf al hebben geleerd wat bewust kiezen is.

Doe het!

– en twijfel niet te lang, want twijfel is vaak een teken dat je de reactie van anderen belangrijker maakt dan die van jezelf. Een keuze uit het hart laat zich luid en duidelijk horen, ook als het misschien wat onwennig of ongemakkelijk aanvoelt.

Of: doe het niet!

– soms is ergens mee stoppen juist de beste keuze. Zoals bij je anders voordoen dan je bent, je te veel met anderen vergelijken, negatieve mensen om je heen dulden, veel op social media zitten, roddelen, binnen zitten of ongezonde gewoontes hebben.