Anita (72) over nieuw alternatief voor de mammogram: “Zo’n pijnloze check van je borsten wens ik iedereen”

In 2014 kreeg Anita de diagnose borstkanker. Ze onderging destijds een borstsparende operatie, waarna diverse bestralingen en chemo’s volgden. “Ik heb vreselijk veel geluk gehad, want het was een tumor die goed weg te halen was”, vertelt ze aan de telefoon.

Pijnlijk pletten van de borst

Ieder jaar moet ze voor controle naar het ziekenhuis voor een mammografie. Hier ziet Anita ontzettend tegenop. Bij mammografie worden röntgenfoto’s gemaakt van het borstweefsel. De borst wordt tussen twee steunplaten gelegd en vervolgens samengedrukt voor de foto. Dat is voor veel vrouwen pijnlijk, legt Elly Krol-Warmerdam, verpleegkundig specialist op de Mammapolikliniek van het LUMC, via FaceTime uit. “Zeker als je bent geopereerd. Je kunt je wel voorstellen dat dat plat drukken tijdens zo’n mammografie niet fijn is met een bestraalde borst en littekenweefsel. En dat is wel wat er gebeurt na een borstsparende operatie gevolgd door bestraling.” Dat kan Anita alleen maar beamen. “Het litteken zit namelijk precies op de plek waar die plaat zit om je borst te pletten”, legt ze uit. “Die pijn is eigenlijk gewoon niet te doen.” Er ging dan ook een wereld voor haar open toen ze in aanmerking kwam voor de mamma CT.

Zonder compressie en echt pijnloos

Met de nieuwe mamma CT kunnen op een veel comfortabelere manier afbeeldingen van het borstweefsel worden gemaakt, bijvoorbeeld voor het uitsluiten van borstkanker. Volgens radioloog Nora Voormolen is dit onder andere een uitkomst voor vrouwen voor wie een mammografie te pijnlijk is. “Het apparaat ziet eruit als een groot bed en bevat bovenin een opening waar de vrouw zelf haar borst in kan leggen. Je kunt dus gewoon op je buik liggen en binnen twaalf seconden zijn de afbeeldingen gemaakt, zonder compressie van de borst. De mamma CT is pijnloos, want de borst wordt niet geplet, vastgepakt of geduwd. Je kunt je voorstellen dat dit veel comfortabeler is dan de mammografie.”

Verademing

De mamma CT is helaas nog niet voor iedereen beschikbaar en is nog geen vervanging voor het Bevolkingsonderzoek Borstkanker waarbij gebruik wordt gemaakt van de reguliere mammografie-methode. Dit komt omdat er in het bevolkingsonderzoek heel grote groepen gezonde vrouwen gescreend worden, waarbij mammografie op dit moment nog de meeste voordelen biedt bij de minste nadelen als je het vergelijkt met alle andere beschikbare technieken, zoals bijvoorbeeld MRI en contrast-mammografie. Hoewel er veel onderzoek naar mamma CT gedaan wordt, is het onderzoek op dit moment nog niet geschikt voor zulke grote groepen gezonde vrouwen. Op dit moment is de scanner beschikbaar voor specifieke gevallen, bijvoorbeeld als een mammografie niet te verdragen is, na een borstsparende operatie of voor aanvullende diagnostiek.

Anita bereidde zichzelf onlangs mentaal voor op een nieuwe mammografie in november, toen ze werd gebeld met het goede nieuws dat ze in aanmerking kwam voor de mamma CT. Ze heeft de scan onlangs gehad en is laaiend enthousiast. “Ik ben er nóg van onder de indruk. Het is echt een verademing”, zegt ze. “Het onderzoek gaat heel snel, voor je het weet ben je klaar. Het is zo’n groot verschil, zó comfortabel. Je kunt je niet voorstellen dat je helemaal niets voelt.”

Veel gedetailleerder beeld

De nieuwe methode is niet alleen vrijwel pijnloos, radiologen zien op de foto’s ook nog eens meer. “Behalve tumoren kan deze nieuwe methode ook voorstadia van tumoren aantonen, dit zijn microverkalkingen”, gaat Voormolen verder. “Na een mammografie en echografie waarbij borstkanker wordt gevonden, volgt vaak een MRI-scan voor de details. Bij de mamma CT hoeft dat niet meer.” In bepaalde gevallen bij het onderzoek kan ervoor worden gekozen om met contrastvloeistof te scannen, dat geeft nog meer informatie.

“Het is werkelijk geweldig”, zegt Anita. “Zo’n pijnloze check van je borsten wens ik iedereen. Ik denk ook dat veel meer vrouwen hun borsten dan wél laten onderzoeken, want ik ken genoeg vrouwen die niet naar zo’n mammografie durven.” Dat is ook de voornaamste reden dat de mamma CT zo belangrijk is voor Voormolen en Krol-Warmerdam. “Als dokter wil je natuurlijk dat een onderzoek goed, maar ook menselijk is”, vertelt Voormolen. “Als dit één vrouw kan overhalen om haar borsten te laten onderzoeken als ze een knobbeltje voelt, die dat nu niet doet vanwege de pijn, dan is dat al fantastisch. We hopen dat dit apparaat in de toekomst zoveel mogelijk vrouwen over de drempel trekt.”

Waarom nu pas deze mammogram?

Waarom moesten we hier zo lang op wachten? “De hoeveelheid straling die nodig is om een goed beeld te creëren, was altijd een probleem. Daarom is dit apparaat revolutionair. Dankzij een nieuwe, speciaal ontwikkelde techniek is de stralingsbelasting bij de mamma CT niet hoger dan bij het ouderwetse mammogram.” Het apparaat is in een academisch ziekenhuis geplaatst, omdat radiologen denken dat het nóg beter kan. Dat zit ’m volgens Voormolen niet in de manier waarop de beelden worden gemaakt, maar in wat er daarna gebeurt. “Het duurt nu nog zo’n twintig minuten voordat de beelden van de borst beschikbaar zijn voor de beoordeling. Dat kan sneller. Bovendien kun je met nieuwe technieken als artificiële intelligentie veel meer informatie uit beelden halen.”

Daarnaast wordt beeldvorming van de borsten door specifiek hiervoor opgeleide mamma-laboranten gedaan. “Het is niet zomaar iets dat al het zorgpersoneel kan, dus hier moeten mensen voor worden opgeleid”, benadrukt Krol-Warmerdam, “daar is ook geld en personeel voor nodig.” Voormolen hoopt als mammaradioloog dat de mamma CT binnen vijf à tien jaar wordt toegepast in heel Nederland. “Binnen die tijd zal het wel behoren tot de standaard-onderzoeken in ons land.”

Diana had borstkanker: “Als zoiets je overkomt, zakt de bodem onder je voeten weg”