Birgit (33) kreeg een eetstoornis door haar moeder: “Mijn jeugd stond in het teken van eten, niet eten en me nooit genoeg voelen”

Onbewust en ondanks de beste bedoelingen, kun je als moeder een eetstoornis bij je kind aanwakkeren. Dat weet ook Birgit (33), die Binge Eating Disorder kreeg dankzij haar moeder.

“‘Je staat er wel dik op’, zei mijn moeder als ze een foto van me zag. Ik was nog maar een tiener. En ja, ik was dik. Zelf vond ik dat niet erg. Wat ik in de spiegel zag, vond ik best prima. Al vroeg ik me steeds vaker af of wat ik daar zag wel klopte. Waarom had mijn moeder anders altijd kritiek op hoe ik eruitzag? Nog steeds zie ik haar afkeurende blik als ik was aangekomen. Ik hoor haar nog zo zeggen dat ik minder moest eten omdat ik anders ‘zou dichtslibben’. En ook de eindeloze diëten - koolhydraatarm, eiwitrijk, shakes - zal ik niet gauw vergeten. Mijn hele jeugd stond in het teken van eten, niet eten, aankomen, afvallen en me nooit genoeg voelen.

Samen koekjes eten

Het klinkt vreemd, maar mijn moeder was een lieve vrouw met wie ik een goede band had. Als alleenstaande huisvrouw stond haar leven in het teken van mij, mijn twee zussen en broer. Als ik thuiskwam uit school, zat ze klaar met een kop thee en een koekje. Vaak aten we dan met z’n tweeën zo’n heel pak koekjes leeg. Of twee. Na een periode vol gezamenlijke eetbuien waren die koekjes ineens weg. Dan lag de voorraadkast vol gezonde snacks en dieetproducten en zei ze tegen mij dat ik beter kon stoppen met snoepen.

Geobsedeerd door haar lichaam

‘Ben ik zo dik als zij?’, vroeg mijn moeder vaak als ze iemand zag wier postuur haar niet aanstond. Als er ergens een dik persoon liep, wist ik dat mijn moeder een sneer zou geven. ‘Die is ook aangekomen, zeg. Wat zonde’, zei ze regelmatig over mensen op televisie. Het was al gauw duidelijk bij ons thuis: dik zijn is uit den boze. En mijn moeders obsessie met haar eigen lichaam was daarvan het bewijs. Nu ik ouder ben, snap ik haar. Mijn oma was een strenge vrouw die vond dat vrouwen een goede man moesten trouwen. Bij gebrek aan een opleiding moesten haar dochters dat doen met behulp van hun uiterlijk. Niet gek dat mijn moeder doodsbang was om aan te komen: mijn oma vertelde haar haar leven lang dat dik zijn gelijk stond aan lelijk zijn.

Toch was mijn moeder soms dik. In periodes van eetbuien woog ze 120 kilo. In die fases nodigde ze vaak vrienden en familie uit om te komen borrelen of picknicken. Tassen vol lekkers haalde ze dan in huis. Waarschijnlijk om zelf ook een excuus te hebben om los te gaan. Zo’n periode werd altijd opgevolgd door een fase waarin we met het hele gezin een dieet volgden, tot mijn moeder graatmager was. En dat was dan ‘goed’.

Ik ging stiekem eten

Ik viel nooit echt af. Ik was zo gewend aan het vele snoepen, dat ik nóg meer snakte naar iets lekkers als het ineens niet in huis was. Wat mijn moeder niet wist, maar vast vermoedde, is dat ik stiekem at. Als tienjarige smokkelde ik al pennywafels mee naar mijn slaapkamer. In mijn tienerjaren gingen er hele pakken doorheen. Later realiseerde ik me dat daar mijn eetstoornis begon: het Binge Eating Disorder. Destijds was dit alleen nog niet officieel bij me gediagnosticeerd. Bij deze eetstoornis wisselt iemand periodes van weinig tot niets eten af met enorme vreetkicks. Die eetbuien waren niet lekker. Ik had het gewoon nodig, vooral op slechte dagen. Die waren er veel. Vind je het gek, als je van kinds af aan te horen krijgt dat je lijf niet voldoet? Nog lang moest ik aanhoren dat ik een dikke baby was, daarna zeiden artsen van het consultatiebureau dat mijn gewicht ‘boven de curve’ zat en dat ik moest afvallen en vervolgens was daar mijn moeder die mijn negatieve zelfbeeld voedde.

De wereld had liever voor mij mogen zijn

Als ik terugdenk aan dat meisje van toen, wil ik haar een dikke knuffel geven. De wereld mocht best wat liever voor haar zijn, maar ikzelf ook. De heupbroekentrend stond op al mijn klasgenootjes prachtig, ik kon alleen maar gemeen praten tegen mijn buik die over de rand heen puilde. Ik wilde zo graag afvallen, zodat ik mijn moeders teleurgestelde blik niet meer hoefde te zien. Ik hoopte zelfs dat ik in het ziekenhuis zou terechtkomen met een ernstige ziekte, zodat ik vanzelf gewicht zou verliezen. Dat ik zo slecht over mezelf dacht dat ik daarnaar verlangde, raakt me nog steeds.

Ik verdiende het om gelukkig te zijn

De ommezwaai kwam toen ik op mijn achttiende uit huis ging. Ineens was mijn moeder niet de hele dag om me heen om kritiek te leveren. Ik dacht letterlijk: en nu ga ik eens lief doen tegen mezelf. Ik zocht op internet naar tips tegen onzekerheid en gaf mezelf dagelijks complimenten in de spiegel. Ik voelde me een leugenaar in het begin, maar gaandeweg ging ik mijn complimenten meer geloven. Ja, ik was dik, maar of de wereld me nou lelijk vond of niet, ik had het recht om gelukkig te zijn.

De eetstoornis kwam door mijn moeder

De afgelopen vijftien jaar heb ik keihard aan mezelf gewerkt. Inmiddels praat ik met een psycholoog over mijn eetstoornis. Door haar ging ik pas inzien dat mijn moeder een grote rol heeft gespeeld. Ik kreeg het advies met haar in gesprek te gaan over het verleden, maar dat heb ik niet gedaan. Door hersenbeschadiging is ze een hardere vrouw geworden, met weinig empathie. Ik denk dat een gesprek met haar me weinig begrip gaat opleveren. Gelukkig heb ik een fijne psycholoog en haal ik steun uit Dikke Vinger, een stichting voor dikke mensen. Ik realiseer me door gesprekken met lotgenoten steeds meer hoeveel mensen een eetstoornis hebben gekregen door toedoen van hun ouders. Natuurlijk hebben je vader en moeder vaak de beste intenties. Ze willen je behoeden voor gezondheidsproblemen, voor kritiek van anderen en voor vernederende blikken. Daarmee kunnen ze je onbedoeld wel een enorm rotgevoel geven.

Ik neem mijn moeder niets kwalijk. Ik zie nu in dat ze zelf ook gewoon een leven lang worstelde met haar zelfbeeld en een eetstoornis. Dat ze simpelweg niet wilde dat ik hetzelfde moest doormaken. Juist doordat ze daar zo streng voor waakte, is dat precies wat er gebeurde.”