Interview – psychiater Bram Bakker

Bram Bakker. Hij zegt zijn doel eigenlijk al bereikt te hebben als mensen het thuis op tafel leggen. Want wat gebeurt er dan? Je man komt thuis, ziet het boek liggen, pakt het op en zegt: ‘Wat is dit? Heb je dat voor ons gekocht?’ Een mooie ingang voor een goed gesprek. Volgens psychiater Bram Bakker praten stellen samen veel te weinig over wat er in de slaapkamer gebeurt. “Uit alle onderzoeken blijkt dat de meerderheid van de mensen ontevreden is over hun sexleven. Dat kan in veel gevallen gelukkig worden verbeterd, maar dat begint wel met: samen praten. Je kunt nu diep zuchten en zeggen: ‘O nee, moeten we daar nu óók al over praten’. Helaas valt er niet aan te ontkomen. Wie denkt dat prettige sex vanzelf gaat, komt bedrogen uit. Sex is een werkwoord: als je jong bent, moet je het leren en als je ouder wordt, moet je het onderhouden.”

Bram Bakker schrijft over uiteenlopende onder­werpen. Sport en psychiatrie zijn een paar van zijn stokpaardjes, maar ook zelfdoding, depressie en antidepressiva zijn thema’s waarover hij eerder boeken publiceerde. En nu dus sex. Is dat geen vreemde eend in de bijt? “Nee,” zegt Bakker, “ik vraag aandacht voor dingen waarover ik vanuit mijn beroep denk: dit is belangrijk. Seksualiteit kwam op mijn pad toen ik drie jaar geleden ging werken in de verslavingszorg. Daar kwam ik in aanraking met sexverslaving. Ik kende het niet. Ja, uit de media: Tiger Woods en Michael Douglas, en daar hing een zweem van glamour omheen. Maar dit was een heel gewone, Hollandse man die zo geobsedeerd was geraakt door porno dat hij steeds extremere beelden moest kijken om opgewonden te raken. Hij verscheen niet meer op zijn werk, schonk zijn vrouw en kleine kinderen geen aandacht meer: hij liep er volledig in vast. Er was geen andere oplossing dan hem op te nemen in een kliniek. Voor het eerst besefte ik dat mensen net zo erg in de problemen kunnen raken door sex als door drank en drugs.”

Dit voorjaar ging de speelfilm Shame in première. Bram Bakker vindt het een aanrader en hij is niet de enige: Shame van regisseur Steve McQueen, met een hoofdrol voor Michael Fassbender, kreeg lovende recensies. Terecht, Shame is de briljante verbeelding van het leven van een sex­verslaafde: de knappe dertiger Brandon windt elke vrouw om zijn vinger. Hij pikt ze op in de metro, op het werk, in het café. Daarnaast zijn er de talloze sexsites die hem op elk uur van de dag bevrediging kunnen bieden. Denk je in het begin nog: wat heeft die man een groot libido, algauw heb je als kijker in de gaten dat hier iets heel naars aan de hand is. Dit gaat niet over liefde of zelfs maar over lust, dit is een obsessie. Brandon moet scoren om… Ja om wát? Om in leven te blijven? Om contact te maken? Om te bevestigen dat hij iemand is?

Shame is een ontluisterend en schokkend verhaal over eenzaamheid. Natuurlijk ben je als kijker geneigd te denken: ach, het is maar een film. Maar het is echt. Er wordt wereldwijd steeds meer porno gekeken en het aantal mensen (mannen vooral) dat daaraan verslaafd raakt, neemt toe. Bram Bakker: “De tragiek van de sexverslaafde is dat porno de plaats heeft ingenomen van sex. En bij sex hoort liefde, zo zijn we opgevoed en daar verlangen we naar: liefdevolle sex is het allerfijnste wat er is. Maar porno, daar zit helemaal geen liefde bij. Natuurlijk is sexverslaving een uitwas en treft het – gelukkig – relatief weinig mannen. Maar tegenwoordig kijkt zeventig procent van de mannen naar porno. Ook steeds meer vrouwen trouwens.”

Wat vind je daarvan?

“Ik vel geen oordeel over het kijken naar de beelden. Dat mag iedereen zelf beslissen, we leven tenslotte in een vrij land. Maar ik ben wel kritisch. Kijk bijvoorbeeld naar de reden waarom sex op internet zo’n vlucht heeft genomen. Dat komt doordat steeds meer mannen die vinden dat hun vrouw te weinig wil vrijen, hun gerief halen op internet. En dat zijn er niet een paar, het gaat om miljoenen. Verontrustend. Vroeger, toen er nog geen online sex verkrijgbaar was, moest je je best doen om je vrouw zo gek te krijgen. Bloemen kopen, de afwas doen, een romantische film opzetten: mannen maakten het hun vrouw of vriendin naar de zin in de hoop dat er aan het eind van de avond bevredigende sex zou zijn.”

Wacht eens even: zijn we dat kwijtgeraakt in de afgelopen tien, twintig jaar, sinds er internet is?

“Het is de tendens van de laatste tien jaar. Ik stel vast dat liefde en sex steeds meer ontkoppeld zijn geraakt. Sex wordt voor veel mensen een steeds groter probleem. Uit onderzoek van de Amerikaanse relatietherapeut David Schnarch blijkt dat driekwart van de mensen vindt dat ze te veel moeten of te weinig krijgen als het over sex gaat. Het is maar welk perspectief je inneemt.”

Je zegt: bijna alle mannen kijken. Wordt er door mannen onderling over gesproken?

“Nee, porno is een verzwegen onderwerp, dat niet lijkt te bestaan. Praatten ze er maar over, dan kwam hun gedrag tenminste ter sprake. Porno kijken is in de meeste gevallen een solitaire onderneming. En een stiekeme. Als je partner geen zin heeft om te vrijen, zég dan dat je een filmpje gaat kijken. Dan weet hij of zij het tenminste en bied je hem of haar de mogelijkheid te zeggen: wacht eens, dan máák ik wel zin, want ik wil niet dat je achter de computer gaat zitten. Maar meestal is de treurige situatie dat mevrouw beneden naar een televisieserie kijkt en meneer op zolder loert naar plaatjes en filmpjes vol blote vrouwen.”

Drastische verschuivingen. Zijn dit gevolgen van de komst van internet?

“Er zit iets anders onder: we lijden massaal aan de ziekte die mateloosheid heet. Daar komen steeds meer mensen door in de problemen. Kijk naar de pubers­ die comazuipen. Jonge mensen stoppen niet met drinken als ze lekker aangeschoten

zijn, maar gaan dóór. We hebben de neiging elkaar in slaap te sussen en te zeggen: ‘Ach, die kinderen, vroeger deden we ook al dat soort dingen!’ Maar dat is niet zo.”

Want?

“Vroeger was de inhaligheid begrensd. Er bestond geen 24-uurseconomie. Was je shopaholic? De winkels sloten om zes uur. Datzelfde gold voor gokken: het Lido ging op een gegeven moment dicht. Dan was er ruimte voor reflectie. Vandaag de dag reflecteren mensen veel minder op hun doen en laten. Alles kan altijd en overal. Online shoppen kan 24 uur per dag, net als

online pokeren. Zoons zitten uren te gamen en dochters facebooken de halve nacht. Het sijpelt tot ver achter onze voordeur naar binnen.”

Lees het gehele interview in Libelle 17