Zo ziet armoede in Nederland eruit

Nooit een nieuwe spijkerbroek, spaghetti met ketchup als avondeten: Desiré, Millie en Lenneke groeiden op in armoede. Dankzij hun doorzettingsvermogen en met de juiste hulp wisten zij zich hieraan te ontworstelen.

Wat is armoede?

De Verenigde Naties omschrijven armoede als: het niet kunnen voorzien in de eerste levensbehoeften. In Nederland wordt gesproken over absolute armoede als mensen leven onder de lage-inkomensgrens en bijvoorbeeld geen of te weinig gezond eten, huisvesting en toegang tot gezondheidszorg hebben, en geen mogelijkheden om verder te leren. Vaak heeft dit sociale armoede tot gevolg. Mensen kunnen dan niet meedoen aan het normale maatschappelijk leven omdat er bijvoorbeeld geen geld is voor sport, hobby’s, schoolreisjes, lidmaatschap van een vereniging of internet.

Effecten van armoede

Kinderen en jongeren die in armoede leven, hebben meer lichamelijke en psychische klachten en voelen zich minder gelukkig dan welvarende leeftijdsgenoten. Overgewicht komt bij hen meer voor en ze zijn negatiever over hun leven en toekomst. Verder hebben kinderen die in armoede opgroeien minder kans op een goede toekomst. Zij kunnen zich bijvoorbeeld op school minder goed concentreren en lopen vaker een leerachterstand op. Ook gaan ze vaker zonder diploma van school. Volwassenen met geldzorgen, schulden of armoede hebben vaker chronische stress, een ongezonde leefstijl of chronische ziekten zoals diabetes en hart- en vaatziekten. Ook psychosociale problemen en opvoedproblemen komen in hun gezinnen vaker voor. Verder zijn deze mensen vaak minder gelukkig en minder goed in staat om verstandige beslissingen te nemen op de lange termijn.

meer naar de Voedselbank

Het aantal klanten van de Voedselbank steeg in oktober en november vorig jaar met 25%. Dit komt door de hogere voedselprijzen in de supermarkt in combinatie met de gestegen energieprijzen. Hierdoor komen meer mensen financieel in de knel, ook als ze een vaste baan hebben.

In de beste families

Armoede kan iedereen overkomen. Veel-voorkomende oorzaken zijn: langdurige ziekte, verlies van werk of een scheiding. Volwassenen met een bijstandsuitkering lopen het meeste risico op armoede. Verder hebben zelfstandigen een groter armoederisico dan mensen in loondienst. Daarnaast hebben niet-westerse migranten en statushouders vaker een laag inkomen en groter risico op armoede.

Focus op nú rondkomen

Mirre Stallen is senior onderzoeker bij het lectoraat Armoede Interventies aan de Hogeschool van Amsterdam en universitair docent bij Universiteit Leiden. Zij doet onderzoek naar de psychologische processen die ten grondslag liggen aan gedrag, onder meer bij armoede. “Langdurig gebrek aan geld leidt tot andere denkpatronen”, zegt zij. “Je wordt alerter en efficiënter, kunt goed de eindjes aan elkaar knopen en de waarde van geld bepalen, maar vooral op de korte termijn. Die focus op hoe je vandaag en morgen moet rondkomen, heeft helaas een keerzijde en leidt vaak tot tunnelvisie. Er is daardoor geen ruimte voor andere dingen of nadenken over goede beslissingen voor later. Daarnaast zien we dat armoede een negatieve invloed heeft op hersenfuncties zoals plannen, impulscontrole en het reguleren van emoties. Juist die vaardigheden heb je nodig om met zoiets ingewikkelds als armoede en schulden om te gaan. Daardoor is het moeilijk om eruit te ontsnappen.”

heeft moeite met rondkomen

Volgens het Nibud groeien de hoge vaste lasten mensen boven het hoofd, 37% van alle huishoudens heeft momenteel moeite met rondkomen. Onder hen opvallend veel jongvolwassenen tot 35 jaar. Zij geven aan vooral moeite te hebben met de hoge vaste lasten. 24% van de mensen met een hoog inkomen heeft daar moeite mee.

Check jezelf

Het Nibud roept mensen op om te checken hoe het met hun financiële gezondheid staat. Dit kan met de FinanciëleGezondheidsCheck via financielegezondheidscheck.nibud.nl.

Het kabinet neemt sinds 2022 nieuwe maatregelen om armoede te voorkomen en aan te pakken. Het doel is dat in 2030 de helft minder mensen in armoede leeft dan in 2015. Toen waren dat ongeveer 1 miljoen mensen, in 2020 waren het er 900.000. Het gaat om de volgende maatregelen:

• Het minimumloon is op 1 januari 2023 met 10,15% omhooggegaan. Ook uitkeringen, zoals AOW en bijstand, zijn verhoogd.

• De kostendelersnorm is per 1 januari 2023 omhooggegaan van 21 naar 27 jaar. Dit betekent dat het inkomen van jongeren tot 27 jaar niet meer meetelt bij de uitkering van huisgenoten.

• Als iemand een betalingsachterstand heeft bij een overheidsinstelling, zoals de Belastingdienst of een achterstand in de betaling van een boete, krijgt hij of zij in de toekomt met één organisatie te maken om afspraken te maken om alles te betalen. Ook is het mogelijk om de betaling uit te stellen.

• Betere toegang tot mondzorg. Mensen die in armoede leven, gaan minder vaak naar de tandarts. Te duur. Mondzorg is voor kinderen gratis, maar dat weet niet iedereen. Daarom komt de schooltandarts terug.

• Les in geld. De overheid wil kinderen en jongeren leren om beter met geld om te gaan. Scholen kunnen gebruikmaken van lessen over geld.
geldlessen.nl

• Gemeenten krijgen overheidsgeld om inwoners te helpen bij het oplossen van hun schulden. Gemeenten geven met eigen maatregelen steun aan mensen met een laag inkomen. Bijvoorbeeld via: • Algemene bijstand of bijzondere bijstand • Kortingen op sport en cultuur • Kwijtschelden van gemeentelijke belastingen • Collectieve ziektekostenverzekering • Individuele inkomenstoeslag • Sneller hulp bij schulden, onder andere met een gesprek.

Bronnen: Loket Gezond Leven, Armoedefonds, Nederlands Jeugdinstituut, RIVM, SCP, Nibud, Rijksoverheid