PREMIUM
5x wandelen op de grote, stille heide
Het kan maar kort: wandelen over de bloeiende heide. De grote grazers die er rondlopen zorgen dat de planten alle ruimte krijgen. Waar moeten we zijn voor deze bijzondere ervaring?
Heide is hot!
Heide is een plantensoort met rozepaarse bloemen die circa twee maanden per jaar bloeit: van augustus tot begin september. Er zijn drie soorten heide: struikhei, dophei en rode dophei (die laatste is vrij zeldzaam). In heidegebieden groeien tientallen soorten planten en bloemen. Zoals de beenbreek, een zeldzaam, lelieachtig plantje dat in juli knalgeel bloeit. Het is onder meer op de Brunssummerheide en de Sallandse Heuvelrug te vinden.
1. Drenthe
Waar: Dwingelderveld
Lengte: bijna 5 kilometer
Nationaal Park Dwingelderveld heeft het grootste aaneengesloten natte heidegebied van West-Europa. Onderweg ontmoet je vlinders, vogels (zoals de zangvogel roodborsttapuit) en schapen. Elke ochtend vertrekt er een kudde vanuit de schaapskooi in Ruinen. De schapen eten de grassen weg en houden de heidestruikjes jong en gezond. Naast de schaapskooi staat een uitkijktoren die een fantastisch uitzicht biedt over het Dwingelderveld, de heide en de rondscharrelende schapen. Adem in, adem uit: rust gevonden.
Boswachter Ellen Luijks heeft iets met heide. “Spannend,” noemt ze het zelfs, “omdat heidegebieden bijna altijd glooiend zijn, weet je nooit precies wat er achter de volgende heuvel te zien is.” Ook de uitgestrektheid vindt ze prachtig. Ze werkt voor Natuurmonumenten in het bosgebied rondom Nijmegen en is daarom veel op de Mookerheide te vinden. Enthousiast vertelt ze over haar favoriete moment van de dag, als ze bij zonsondergang op de hoge stuwwal staat en uitkijkt over het Maasdal in de verte: “Zó gaaf!”
GRAZERS
Heide is een apart natuurfenomeen. Boswachter Ellen: “Een heidegebied kan zonder het juiste onderhoud snel veranderen in een dichtbegroeid bos.” Om die reden zie je er relatief veel schapen en runderen, onder meer de imposante Schotse hooglander. Zij grazen de heide leeg zodat er meer ruimte is voor bloemen, ook voor de befaamde rozepaarse heidebloemen. Die trekken insecten aan en spelen een belangrijke rol bij de instandhouding van onder meer bijen.
VAN ZUID NAAR NOORD
Ellen adviseert om de hei van zuid naar noord te verkennen als het bloeiseizoen in de zomer op gang is gekomen. “De indrukwekkende heidebloei begint in het zuiden, bijvoorbeeld op de Brunssummerheide. Als je vervolgens elke week een stukje noordelijk opschuift, bijvoorbeeld via natuurgebied Kampina in Brabant, de Mookerheide, Nationaal Park Veluwezoom en de Sallandse Heuvelrug naar Drenthe, dan zie je overal de hei op z’n best.”
2. Overijssel
Waar: Buurserzand
Lengte: ruim 5 kilometer
Open heidevlakten, grasland en bos wisselen elkaar af. Mooie plekjes om uit te rusten (of te picknicken) zijn uitzichtpunten Rietschot en Steenhaarplassen, met tijdens de vogeltrek zicht op eenden, ganzen en meerkoetjes. De runderen die hier grazen van mei tot november houden de heide netjes leeg. Het Buurserzand staat ook bekend om de jeneverbessen die hier zo’n 150 jaar geleden ontsproten. Warmgelopen? Even pootjebaden in het Buursermeertje en je kunt er weer helemaal tegenaan!
SLANGEN KIJKEN
Behalve insecten, vogels en grazers leven er ook kruipende dieren op de hei, zoals zandhagedisjes en zelfs slangen. De kans om die te zien is klein, want zodra de eerste wandelaars eraan komen en de grond gaat trillen, verstoppen ze zich. Toch een keer adders of gladde slangen spotten? Kom dan heel vroeg. Slangen warmen zich ’s ochtends op in de eerste zonnestralen en verstoppen zich vervolgens de rest van de dag, zeker als er veel mensen over hun terrein banjeren.
3. Limburg
Waar: Mookerheide
Lengte: 3 of 5 kilometer
Het Herrendal is het resultaat van een gigantische ijsmassa die het land in de ijstijd opduwde tot een stuwwal. Gigantische modder- en waterstromen sleten diepe groeven in de bevroren grond. Dit heuvelachtige landschap is dus eigenlijk een landschap van dalen. De 5 kilometer lange Twee Schansenroute leidt langs het jugendstil Jachtslot de Mookerheide met historische kassen en tuinen (plukken mag!), twee oude schansen en een aantal uitkijkpunten. De struikheide onderweg is het leefgebied van onder meer reeën, zandhagedissen, nachtzwaluwen en Schotse hooglanders. Tip: rust uit op ‘het bankje’, een begrip in deze streek. Hier is het uitzicht over het Land van Cuijk met daarachter het Maasdal magnifiek.
• Het Zwanenwater
ten zuiden van Callantsoog
De duinen van het Zwanenwater zijn kalkarm. Dat, in combinatie met de krachtige zeewind, zorgt dat heide hier van nature voorkomt. Maak een mooie duinwandeling langs de grote meren, moerassen en bloemrijke graslanden die dit gebied rijk is. Vanuit de observatiehutten zijn vogels te zien, er broeden maar liefst tachtig soorten, waaronder een kolonie aalscholvers. In het najaar is het hier een paddenstoelenparadijs.
• Kalmthoutse Heide
net over de Belgische grens
Dit park ligt officieel in Nederland én in België, er is zo’n 60 vierkante kilometer natuurschoon te ontdekken. Vanuit Nederland is het gebied onder meer te bereiken via de Brabantse Wal.
• Goois heidegebied
vlak bij de stad
Het Goois Natuurreservaat gaat over de heidevelden en het andere natuurschoon in dit uitgestrekte gebied. Verken de Limitische Heide in het noorden en daal af via de Bussumerheide, Blaricummerheide, Tafelbergheide (met 36 meter het hoogste punt van de provincie Noord-Holland) en de zuidelijker gelegen Hoorneboegse Heide. Buitenplaats De Hoorneboeg is dé plek voor een biologische lunch (of een bijzondere (yoga)retreat).
4. Utrecht
Waar: Kaapse Bossen, onderdeel van de Utrechtse Heuvelrug
Lengte: 2, 5 of 9 kilometer
Toen Hendrik van Swellengrebel in 1752 terugkwam in Nederland na een lang verblijf aan de Zuid-Afrikaanse Kaap, kocht hij dit stuk land. Het deed hem zo aan de savannes in Zuid-Afrika denken, dat hij het gebied Kaapse Bossen noemde. Aan de rand van de heideheuvel staat het eeuwenoude Chalet St. Helenaheuvel, genoemd naar Hendriks dochter, waar ze een lekkere lunch en high tea serveren. Maar eerst wandelen natuurlijk. De route van 9 kilometer voert langs een 25 meter hoge uitkijktoren, bekleed met larikshout uit de Kaapse Bossen. Bij helder weer is daarvandaan de Utrechtse Domtoren te zien.
5. Gelderland
Waar: Veluwezoom
Lengte: 2,5 of 5 kilometer
Op pad met een kinderwagen, rolstoel of scootmobiel? Dan is de korte route over Landgoed Heuven perfect. Die leidt via de schaapskooi over het speciaal aangelegde zigzagpad naar het uitkijkpunt erachter. Zeker als de heide in bloei staat, is het hier prachtig. Een iets uitgebreidere route voert langs de toppen en dalen van de beroemde heideheuvels bij de Posbank. Dit is een in 1918 geplaatste stenen bank ter ere van G.A. Pos, een van de pioniers bij de oprichting van de ANWB. Het is meteen ook het hoogste punt van deze wandelroute.
Gedetailleerde routebeschrijvingen van alle wandelingen zijn hier te vinden
- Fotografie: Getty Images, Nationale Beeldbank, NAMO. Met dank aan: Natuurmonumenten
