Koninklijke kiekjes: Koningin Juliana en Annie M.G. Schmidt: hun bijzondere, verdwenen toneelstuk

Laten we maar meteen met de deur in huis vallen: foto’s van koningin Juliana en Annie M.G. Schmidt samen zijn er niet. En foto’s van prinses of koningin Juliana op het toneel zijn al bijna net zo schaars. Wel is haar enorme liefde voor toneelspelen onderdeel van de tentoonstelling De eeuw van Juliana, die je nog tot 10 april kunt zien in de Nieuwe Kerk in Amsterdam. Daar kun je wél foto’s bewonderen van Juliana op de planken (tussen alle andere schatten van de expositie).

Toch willen we je dit bijzondere verhaal over Juliana en Annie niet onthouden. Noch deze prachtige foto’s van de prinses, die van haar dertiende tot laat in haar leven bleef door acteren.

Een levenslange liefde

Juliana als zus van de Chinese keizer. Als boerenmeid. Als jonkvrouw, oude dame en dief. Koningin was misschien haar grootste rol ooit, maar het liefst speelde Juliana iets wat verder van haar werkelijkheid af lag. In andermans huid stappen, vond ze ontzettend bevrijdend.

Niet voor niets ging ze al op haar dertiende bij een toneelvereniging: De Haagse Christelijke Vakantiekolonie. Ze meldde zich in de zomers bij een vakantiekamp in Hoog Soeren waar ze naar hartenlust op het toneel mocht staan. En ze richtte tijdens haar studie in Leiden ook een toneelvereniging (Achmajeem, de voorletters van al hun namen) op binnen haar jaarclub.

Met de leden van dat clubje bleef ze haar leven lang bevriend. De vrouwen bleven ook samen optreden, in zelfgeschreven stukken, vaak met Juliana in de hoofdrol. Haar toneelvriendinnen waren er voor haar tijdens haar moeilijkste momenten, het waren de enige vrouwen bij wie ze helemaal zichzelf kon zijn.

Tijd om Jula op te vrolijken

Het jaar 1958 was voor Juliana een verwoestend jaar. We spreken het jaar na de hele Greet Hofmans-affaire. De eerste kinderen waren pas uit huis. Haar huwelijk met prins Bernhard zat in een diep dal. Hoog tijd om Juliana op te vrolijken door de toneelclub nieuw leven in te blazen. Er werd direct een hofdame naar Annie M.G. Schmidt gestuurd met een vrolijk verzoek: wilde zij een blijspel voor de koningin schrijven?

Dat wilde ze wel, al zal het vermoedelijk altijd onbekend blijven of Juliana instructies heeft gegeven over de materie of dat Annie er helemaal zelf mee aan de haal ging. Het resultaat was Vrouwen om dokter Deninga, over een arts die zijn vrouw bedroog maar die zelf niet op het podium verscheen. Het stuk werd maar één keer opgevoerd: met kerst op Paleis Soestdijk. En verdween daarna in de archieven.

Alleen achter gesloten paleisdeuren

Sowieso zagen we als landgenoten nooit iets van onze acterende prinses/koningin. Haar stukken waren voor achter gesloten paleisdeuren (vaak die van Het Loo of Paleis ten Bosch), met haar familie, vrienden en hofhouding als publiek.

Al lekte er natuurlijk wel eens iets uit, zij het vele jaren later. Dat ze een keer knallende ruzie kreeg met Bernhard toen hij tijdens een repetitie een exemplaar van Playboy van het podium gapte bijvoorbeeld. En dat Annie niet erg te spreken was over de afwikkeling van hun samenwerking.

Daar sprak de schrijfster zich zelf ooit over uit in Vrij Nederland. “Ik had graag willen kijken, maar toen het opgevoerd werd had ik griep. Ik dacht: er wordt wel een hofauto gestuurd. Maar nee, ze zeiden: ‘U kan toch met de trein komen?’ Ik heb er niets meer van gehoord. Geld, nee, dat hoefde ik ook niet. Maar je kreeg niets, geen bonbons of een bloemetje. Ze hadden ten minste een bloemetje kunnen sturen. Dat zou ik tenminste wel doen, dat vind ik heel vreemd.”

Wil je Juliana op de planken zien en méér van het soort prachtige foto’s zoals die bij dit stuk bewonderen? Je kunt nog tot en met 10 april naar de Nieuwe Kerk