Nederland vs. België: “Filip en Mathilde zullen niet vooroplopen in de polonaise, maar maken ook geen kapitale fouten”

Koning Filip en koningin Mathilde van België worden vaak vergeleken met ons koningspaar. Vlaamse royaltykenners vertellen hoe het er bij onze zuiderburen aan toegaat. “De zwier van jullie koningshuis wekt hier weleens jaloezie op.”

Het is niet gek dat de koningsparen Willem-Alexander en Máxima en de Belgische Filip en Mathilde vaak met elkaar worden vergeleken. Ze wonen dicht bij elkaar. Hebben kinderen van dezelfde leeftijd. De vrouwen delen een voorliefde voor dezelfde modeontwerper. De mannen delen hun lotsbestemming. Maar misschien het allerbelangrijkst: ze werden alle vier tien jaar geleden koning(in). Ondanks de vele overeenkomsten zijn er minstens zo veel verschillen. In persoonlijkheid, in populariteit én in aanpak.

Nieuw op de troon

2 maart 2013, jachtslot ’t Oude Loo. Prins Willem-Alexander en prinses Máxima organiseren een weekendje met andere troonopvolgers. Onder de aanwezigen zijn Victoria en Daniel van Zweden, Felipe en Letizia van Spanje en Filip en Mathilde van België. Wat zij toen waarschijnlijk al wisten, maar de mensen in Nederland en België nog niet, is hoe snel die laatste twee zelf aan de beurt zouden zijn. Op 3 juli kondigde koning Albert van België zijn aftreden aan, 21 juli werden Filip en Mathilde de nieuwe koning en koningin. In hetzelfde jaar als hun Nederlandse collega’s dus – maar met heel andere vooruitzichten.

In België ging niet direct de vlag uit toen Filip het stokje overnam van zijn vader, vertelt royalty-verslaggever Jo De Poorter, auteur van onder meer De macht van Mathilde. “Filip is geen geboren charmeur en kreeg als kroonprins bakken kritiek over zich heen. Mensen dachten dat hij het koningschap niet aan zou kunnen. Dat het een ramp zou worden.” Dit beaamt Wim Dehandschutter, royalty-verslaggever van VTM Nieuws en Het laatste nieuws. Hij schetst haarfijn wat er de afgelopen tien jaar veranderd is in de balans tussen de Oranjes en de Saksen-Coburgs: “Er waren inderdaad twijfels of Filip het wel zou kunnen, al is dat wel een beetje Belgisch gebruik. Boudewijn en Albert waren heel populair bij hun aftreden, maar aan hen werd ook getwijfeld aan het begin van hun regeerperiode. Jullie koning en koningin waren bij hun aantreden juist heel populair bij het Nederlandse volk. Als je nú kijkt, is er in Nederland veel scepsis over het koningshuis door fouten die de afgelopen jaren zijn gemaakt, terwijl er bij ons juist meer vertrouwen is ontstaan.”

De Oranjes kregen het met name de afgelopen paar jaar flink voor de kiezen, vooral door pandemie-gerelateerde relletjes. Daarbij staken Filip en Mathilde in België netjes af. Dehandschutter: “Ze zijn in tien jaar nauwelijks in opspraak geweest. Natuurlijk is er weleens wat commotie geweest, zoals toen Filip vlak na de aanslagen in Parijs en nog vóór die in Brussel met zijn vrouw voor een wellnessweekend naar Frankrijk ging. Maar dat was eerder een inschattingsfout dan een misstap.”

Het Belgische koningspaar zit al tien jaar in rustig vaarwater. Albert kwam wél in opspraak omdat hij lang weigerde zijn buitenechtelijke dochter Delphine te erkennen – die vervolgens zodanig omarmd werd door haar halfbroer Filip dat híj alleen nog maar populairder werd. Als het gaat om de populariteit van het koningshuis zijn het vaak de kleine dingen die het doen, weet Dehandschutter. “We hoeven maar naar Nederland te kijken om te zien hoe foute beslissingen de publieke opinie kunnen keren. In België gebeurt dat niet. De kinderen van Filip en Mathilde gingen in de pandemie mee naar verzorgingshuizen. Kleine dingen die erg belangrijk waren voor de perceptie.”

Tikkeltje saai

Zelf weten Dehandschutter en De Poorter best wat voor beeld we in Nederland hebben van hun koningshuis: een beetje saai vergeleken met dat van ons. Zo denken ze er in België ook over. De Poorter: “Kijk, wij houden van humor en charisma. Dat is niet in grote mate aanwezig in ons koningshuis. Ze vullen dat perfect aan met hun tomeloze inzet. Ze zullen niet vooroplopen in de polonaise, maar maken ook geen kapitale fouten, zoals in Nederland. Dat is aan de ene kant fijn, maar aan de andere kant wel saai.”

Volgens Dehandschutter is er meer aan de hand: Filip en Mathilde gedragen zich voorbeeldig, maar vooral ook erg Belgisch. “Over Willem-Alexander en Máxima leeft bij ons het idee dat je een gezellige avond met ze kunt beleven, terwijl ons koningspaar wordt gezien als een tikkeltje saai. Maar we hebben wel de koning en koningin die het beste bij ons land passen. Wij zien het Nederlandse koningshuis als luidruchtiger en enthousiaster dan het onze. We zijn er best jaloers op, maar het zou hier niet zo passen.” De Poorter: “Jullie koningspaar is erg charmant, ze hebben veel meer star quality. Hun zwier wekt hier weleens jaloezie op.”

De Mathilde-factor

Het beeld dat in België leeft, is dat wij in Nederland een koningin hebben die de show nog weleens steelt terwijl zij een koningin hebben die haar plaats kent. Maar niet op een niet-feministische manier. Waar Willem-Alexander duidelijk maakt dat het koningschap geen duobaan is, pakken Filip en Mathilde het juist wél zo op. Ze gaan er vaak samen op uit, en dan mag hij shinen. De Poorter: “Mathilde beseft dat ze er is om het Huis te steunen en niet om voor de koning te gaan staan.”

Toch is Mathilde al jaren het populairste lid van het Koninklijk Huis, op de voet gevolgd door dochter Elisabeth. Dehandschutter: “Mathilde is van onschatbare waarde. Filip had een slechte jeugd. Zijn ouders verwaarloosden hem en in de publieke opinie werd hij altijd bekritiseerd. Ineens was daar een knappe vrouw die hem wél goed vond.” Zij veranderde de koers van zijn toekomst. De Poorter: “Het is door de Mathilde-factor dat Filip is uitgegroeid tot de koning die hij nu is. Ze versterkt de dingen waar hij goed in is, minimaliseert de dingen die minder goed zijn. Zij zag een koning in hem op een moment dat hij van alle kanten hoorde dat hij niet goed genoeg was. Filip heeft geen natuurlijke aanleg voor het koningschap. Maar door discipline en hard werken is dat helemaal goed gekomen.”

Ook de kinderen van Filip en Mathilde spelen een grote rol in hun populariteit. Dochter Elisabeth (21) werkt zich steeds hoger op in de publieke perceptie en steelt de spotlights van haar ouders, net zoals het in Nederland gaat met prinses Amalia. Ook zoons Gabriël (19) en Emmanuel (17) en dochter Eléonore (15) maken het tot een succes. Juist omdat Filip zelf geen gezellige jeugd had, investeerde hij in een echt gelukkig gezin. De Poorter: “In huiselijke kring is er niets dan liefde en warmte, met Elisabeth als hun ultieme werk van perfectie. Zij is geschoold, gevormd en geboetseerd tot een vorstin van de eenentwintigste eeuw.” Zij krijgt niet de kritiek die haar vader wel kreeg als beoogd troonopvolger. Misstappen zet ook zij niet. De opvoeding van de vier Belgische koningskinderen wordt ook als ‘vrij saai’ bestempeld. “Voor je verjaardag een uitje naar een wetenschappelijk museum…”, aldus De Poorter.

Wachten op Elisabeth

Dan is alleen de vraag: hoelang gaan de jubilerende Filip en Mathilde door? In Nederland wordt hier nog niet eens over gepraat, prinses Amalia is pas negentien jaar en Willem-Alexander heeft nog zo’n twintig jaar te gaan voordat hij de leeftijd bereikt waarop zijn moeder besloot te stoppen. In België is het al wél een gesprek dat wordt gevoerd. De Poorter is een van de grootste aanhangers van een snelle wisseling, misschien al binnen tien jaar. “Ik wil niet van ze af, maar voor het instituut zou het aan te raden zijn als Filip redelijk snel wordt afgelost. Ze willen het beste voor het land en de kroon, dat is denk ik al vrij snel Elisabeth.”

Dehandschutter ziet het Filip en Mathilde nog wel tien jaar volhouden. “Mijn theorie is dat er rond 2040 pas iets gebeurt. Ik denk dat Elisabeth de kern is. Zij moet voorbereid worden op haar taak, kilometers maken, ervaring opdoen. Maar ook de juiste echtgenoot vinden die aan haar zijde zal staan, kinderen krijgen. Ik denk dat ze er rond haar veertigste klaar voor is. Dan heeft ze iets oudere kinderen en is haar leven op orde. Filip is dan eind zeventig, begin tachtig, ongeveer even oud als Albert bij zijn troonsafstand. Een mooie leeftijd om te stoppen.”