Alles over lui tuinieren: minder werk, meer tuingeluk

Natuurlijk genieten we graag van onze tuin, maar o, al dat werk! Voor iedereen die liever met een drankje dan een schoffel door de tuin loopt, is er goed nieuws: het nieuwe tuinieren is lui tuinieren.

Weinig tijd hebben en optimaal kunnen genieten van de tuin, dat is vaak een slechte combinatie. Het onkruid moet tussen de tegels uit, de slakken bestreden, de heg gesnoeid, het gras gemaaid. De lijst ‘moeten’ is vaak zo lang dat er van genieten weinig terechtkomt. Daarom grijpen sommigen terug op een beproefd recept: tegels erin, eventueel met een gazonnetje en hier en daar wat planten zodat het nog een beetje groen lijkt.

Meer geluk

Het kan anders! Een natuurlijke, onderhoudsarme tuin die ook nog eens bijdraagt aan de biodiversiteit. Oké, het vergt een klein beetje een andere mindset, maar als het lukt om de controle over het groen iets te laten vieren ontstaan er gegarandeerd meer geluksmomenten. Dan lukt het om echt te genieten, zonder een ‘ik moet nog’-stemmetje in het achterhoofd. De truc is: leer ‘lui’ tuinieren. Afstappen van de Nederlandse obsessie voor ‘netjes’ is volgens Loethe Olthuis, auteur van het Duurzaam handboek voor de luie tuinier, is heilzaam voor mensen en planten. Planten groeien niet netjes, wel overvloedig, kleurrijk en afwisselend. Door minder tuinwerk te doen ontstaat er een meer gevarieerde tuin waar planten en dieren zich beter thuis voelen. Tuinieren betekent per definitie ingrijpen en verstoren, dus hoe minder je doet hoe beter het is.

Planten aan het werk

Als je de planten het meeste werk laat doen, levert dat veel winst op, zegt ook publicist en voormalig kweker Romke van de Kaa. Zowel voor het groen als voor jezelf. In zijn boek Verwilderen beschrijft hij hoe je een tuin spontaan kunt laten ontwikkelen zonder ’m echt te laten verwilderen. Laat planten zich uitzaaien en vermeerderen. Ze verschijnen dan als een cadeautje op onverwachte plekken. Dat zijn meteen de beste groeiplekken voor deze planten, want die kiezen zelf nooit een slechte locatie uit. Als het uitbreidingsgedrag niet bevalt haal je de plant weg, want jij blijft uiteindelijk wel de baas.

Avontuurlijk

Het grote verschil met ‘netjes’ tuinieren: in plaats van continu de natuur te willen controleren en alles wat zich buiten de perken waagt af te steken of uit de grond te trekken, gebeurt dat nu selectief. Zo wordt tuinieren avontuurlijk en ontspannend. Je roeit niet tegen de stroom in, maar met de stroom mee. Dat betekent ook dat je je niet blind moet staren op die prachtige plant die eigenlijk niet in jouw tuin wil groeien, of op een rozentuin op het noorden. Kijk welke planten zich wel thuis voelen en laat die floreren. Dan levert minder werk op en meer plezier.

Beplanting

Kiezen

Kies planten uit die van nature sterk zijn en niet te snel groeien of uitlopers vormen. Stevigheid is ook belangrijk, want je wil niet dat ze bij een beetje wind al omwaaien. Beperk het aantal bloeiende soorten, bladplanten zijn over het algemeen makkelijker en ze zorgen voor een rustig beeld. Voor kleuraccenten zijn zelfzaaiers ook fijn: ze maken de tuin verrassend omdat ze op verschillende plekken opduiken. Denk aan akelei, judaspenning, toorts, verbascum, vingerhoedskruid. Ander voordeel: ze zijn makkelijk te verwijderen. Daarnaast zijn bollen een must, ze voorzien veel insecten al vroeg in het jaar van nectar. Bollen die elk najaar gerooid moeten worden zijn geen goed idee. Kies liever verwilderings-soorten, die komen elk jaar terug.

Minder soorten

Veel planten van één soort zijn het makkelijkst in onderhoud. Nadeel is wel dat het voor de biodiversiteit minder doet, want rupsen, vlinders en bijen zijn gebaat bij een breed aanbod. Elke soort heeft z’n eigen voorkeuren. Het is dus beter om een mix van vijf à zes soorten over de borders te verdelen.

Bijenboog

Van het vroege voorjaar tot de late herfst bloei in de tuin? Loethe Olthuis introduceert in haar Duurzaam handboek voor de luie tuinier de Bijenboog. Als je de Bijenboog-gedachte volgt heb je niet alleen lang bloei, maar wordt ook de natuurwaarde van de tuin groter. Kies daarvoor planten die aantrekkelijk zijn voor insecten, ze hebben het hele groeiseizoen voedsel nodig. Het kost wel enkele jaren om dit tot stand te brengen, maar als je elk seizoen een rondje door de tuin gaat en opschrijft wat er bloeit en wat er ontbreekt, lukt het. Vanaf het late voorjaar tot begin herfst is er voldoende aanbod van bloeiende planten,

Het vroege voorjaar en de late

herfst hebben wat extra aandacht nodig, Vroege lente: sneeuwklokje, krokus, anemoon, kerstroos, longkruid. Late herfst: sedum (hemelsleutel), herfst-aster, salvia, monnikskap, struikklimop.

Border opbouwen

Zet de planten in kleine groepjes (3 tot 5 stuks) voldoende dicht bij elkaar zodat er snel geen aarde meer zichtbaar is. Een stukje zwarte aarde betekent een vrijbrief voor onkruid. Dus beter meer dan minder planten, uitdunnen kan altijd nog. Wil je ook graag plukbloemen? Plant ze dan in groepen van wisse-lende grootte waardoor het niet snel opvalt als er iets wordt weggeknipt. Meng vaste planten met eenjarige (zelfzaaiers), dan bloeit er altijd wat.

Maai minder

Een gladgeschoren Wimbledon-grasveld is de Sahara van de tuin, er groeit weinig. Het kost ook veel tijd om strak te houden: maaien, ontmossen, beluchten, bemesten, kanten knippen. Langer gras is beter bestand tegen droogte (minder sproeien!). Maai (een deel) minder vaak en er gaan klaver, maartse viooltjes en met een beetje geluk zelfs pinksterbloemen in bloeien. Steek de paardenbloemen die ook opduiken niet meteen uit, die zijn in het voorjaar heel belangrijk voor bijen en vlinders. Haal wel de uitgebloeide pluizenbollen weg, anders komen er nog meer.

Bodembedekkers

Bodembedekkers bieden veel extra’s: geur, bloei én ze houden beter vocht vast. Ze trekken veel bijen en hommels aan. Ander pluspunt: onkruid krijgt geen kans meer. Goede grasvervangers: kruiptijm, loopkamille, lievevrouwebedstro, muurpeper, stekelnootje, koperknoopje en goudaardbei.

• Duurzaam handboek voor de luie tuinier. In 10 stappen meer natuur in je tuin of op je balkon, Loethe Olthuis € 24,99 (Spectrum). Leuk boek over hoe je (meer) kunt genieten van eigen tuin of balkon. Met praktisch stappenplan, dat zelfs voor mensen met drukke agenda’s te doen is.
• Tuinieren voor de geest. Hoe we gelukkiger worden van zaaien, wieden en snoeien, Sue Stuart-Smith € 24,99 (De Bezige Bij). Sue is echtgenote van de beroemde Engelse tuin- en landschapsarchitect Tom Stuart-Smith. Ze liet zich meeslepen in zijn passie en merkte dat tuinieren een rustgevende werking had. In haar boek staan veel ontroerende verhalen en leuke weetjes.
• Verwilderen. Laat de plant het werk doen, Romke van de Kaa € 17,50 (Olympus). Waarom moeilijk doen als het makkelijk kan? Dit boek laat zien dat verwilderen niet gaat over rommel en chaos creëren, maar om het avontuur aangaan met planten.
• De wilde tuin. Handboek voor de luie tuinier, Hans van Cuijlenborg € 17,50 (Athenaeum) Zonder al te veel inspanningen kunnen genieten én bijdragen aan de cyclus van de natuur: het is makkelijker dan je denkt.